De Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedings-situatie: Een hulpmiddel voor gezinsondersteuning bij scheiding
juli 8, 2025
Narcisme is een complexe persoonlijkheidsstoornis die vaak wordt gekenmerkt door een overmaat aan zelfvertrouwen, een behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie. De vraag of narcisme aangeboren is of vooral het gevolg is van opvoeding, is al jaren onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. De bronnen die beschikbaar zijn, suggereren dat zowel biologische als opvoedingsfactoren een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van narcistische trekken. In dit artikel wordt nader ingegaan op de oorzaken van narcisme, de rol van de opvoeding en de invloed van erfelijkheid. Daarnaast worden de verschillende vormen van narcisme en mogelijke behandelingen besproken.
Oorzaken van narcisme
De oorzaken van narcisme zijn niet altijd duidelijk, maar onderzoekers zijn het erover eens dat er niet één oorzaak is aan te wijzen. Er zijn meerdere factoren die een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van narcisme. Onderzoekers suggereren dat narcisme erfelijk zou kunnen zijn, maar hierover is nog weinig geweten. Ook opvoeding speelt een belangrijke rol: een teveel aan ouderlijke bewondering of juist een gebrek aan genegenheid kan de ontwikkeling van narcistische trekken bevorderen. Daarnaast kunnen ook trauma’s of stressfactoren een rol spelen bij het ontstaan van narcisme.
Erfelijkheid en narcisme
Er is onderzoek gedaan naar de rol van erfelijkheid bij narcisme. Volgens een studie uit 2007 onder 175 tweelingen, die hetzelfde DNA-pakket delen, is gebleken dat het gen ‘tryptophan hydroxylase-2’ een grote rol speelt in het wel of niet ontwikkelen van narcisme. Dit gen reguleert de aanmaak van serotonine, wat op haar beurt weer belangrijk is voor hoe jij je voelt. Daarnaast is er ook gesproken over ‘reactieve erfenis’, waarbij grote, brede mensen zich agressiever zouden opstellen dan kleine, fijne dames van 1.60 meter, omdat het voor hen werkt. Dit suggereert dat er ook een rol is van fysieke kenmerken bij het ontstaan van narcisme.
Opvoeding en narcisme
De opvoeding speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van narcistische trekken. Volgens onderzoek is het ontstaan van narcisme vaak gerelateerd aan de jeugd. Een kind heeft namelijk van alles nodig om zich te kunnen ontpoppen tot een stabiel en gezond persoon. Naast eten, kleding en een dak boven het hoofd, is het minstens zo belangrijk dat er wordt voldaan aan de emotionele behoeften. Deze behoeften kunnen worden onderverdeeld in een behoefte aan veiligheid, emotionele verbinding en afstemming door de ouders, aan ruimte voor zelfwaardering en zelfexpressie en aan het bieden van reële grenzen en stimulering van de autonomie. Wordt aan deze behoeften niet voldaan, dan kan er narcistische problematiek ontstaan.
Onderzoek naar narcisme
Er zijn verschillende studies uitgevoerd die stellen dat narcisme wel erfelijk is. Een belangrijke studie werd uitgevoerd in 2007 onder 175 tweelingen, omdat die hetzelfde DNA-pakket delen. De conclusie is dat het gen ’tryptophan hydroxylase-2’ een grote rol speelt in het wel of niet ontwikkelen van narcisme. Dit gen reguleert de aanmaak van serotonine, dat op haar beurt weer belangrijk is voor hoe jij je voelt. Een andere mogelijke verklaring is dat mensen zich gaan gedragen naar hun uiterlijk. Psychologen Nicholas Holtzman en Brent Donnellan noemen dit ‘reactieve erfenis’. Kortweg komt het erop neer dat grote, brede mensen zich agressiever zouden opstellen dan kleine, fijne dames van 1.60 meter, omdat het voor hen werkt.
Soorten narcisme
Er zijn verschillende typen narcisme. In de literatuur wordt gesproken van verschillende typen narcisme: primair en secundair, introvert en extravert, kwetsbaar en grandioos, dikke en dunne huid, verborgen en openlijk, verlegen – arrogant - wreed, en psychopathisch – exhibitionistisch- masochistisch narcisme. Daarnaast zijn er ook twee hoofdsubtypes van narcisme: narcistische grandiositeit en narcistische kwetsbaarheid. Narcistische grandiositeit wordt gekenmerkt door grootse fantasieën, het uitbuiten van anderen, woede bij tegenspraak en zelfs zelfopoffering als dit het ego dient. Narcistische kwetsbaarheid wordt gekenmerkt door extreme gevoeligheid voor kritiek, stemmingswisselingen als gevolg van schommelend zelfvertrouwen, een slachtoffermentaliteit en wantrouwen tegenover anderen. Ze kunnen zich ook schamen voor mensen die niet aan hun verwachtingen voldoen.
Behandeling van narcisme
Narcisme kan evolueren met de tijd, met name door middel van therapie, op voorwaarde dat de persoon akkoord gaat met hulp. Dat is zelden het geval, omdat het voor mensen die aan narcisme lijden, moeilijk is om zich kwetsbaar op te stellen. Soms kunnen bepaalde behandelingen, zoals schematherapie, overdrachtsgerichte psychotherapie of Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT), veelbelovende resultaten opleveren. Wat medicatie betreft, zijn er geen geneesmiddelen die narcisme specifiek behandelen. Wel kunnen sommige medicijnen verlichting bieden bij aanverwante problemen. Er zijn ook online zogenaamde "narcismecoaches" te vinden, maar de doeltreffendheid van hun aanpak is controversieel. Het beroep is namelijk niet gereguleerd en mist mogelijk een klinische basis.
Gevolgen van narcisme
Mensen die langdurig te maken hebben met het narcistische gedrag van een ander, waarbij er sprake is van psychische mishandeling door de narcist, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een complexe posttraumatische stressstoornis. Een narcistische tijd. Wetenschappelijk onderzoek uit 2012 stelt dat de mensheid zich in een bijzonder narcistische tijd bevindt en dat narcisme zich als een epidemie verspreidt. Volgens het onderzoek neemt de mate waarin mensen hoog scoren op vragenlijsten over narcisme steeds meer toe en is dat te wijten aan onder meer de opkomst van sociale media.
Conclusie
Narcisme is een complexe persoonlijkheidsstoornis die vaak wordt gekenmerkt door een overmaat aan zelfvertrouwen, een behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie. De oorzaken van narcisme zijn niet altijd duidelijk, maar onderzoekers zijn het erover eens dat er niet één oorzaak is aan te wijzen. Er zijn meerdere factoren die een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van narcisme. Onderzoekers suggereren dat narcisme erfelijk zou kunnen zijn, maar hierover is nog weinig geweten. Ook opvoeding speelt een belangrijke rol: een teveel aan ouderlijke bewondering of juist een gebrek aan genegenheid kan de ontwikkeling van narcistische trekken bevorderen. Daarnaast kunnen ook trauma’s of stressfactoren een rol spelen bij het ontstaan van narcisme.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
