De Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedings-situatie: Een hulpmiddel voor gezinsondersteuning bij scheiding
juli 8, 2025
De morele ontwikkeling van peuters en kleuters is een essentieel onderdeel van hun persoonlijke en sociaal-emotionele groei. In dit artikel wordt uitgelegd hoe ouders en verzorgers deze ontwikkeling kunnen stimuleren, gebaseerd op de inzichten uit de bronnen. De focus ligt op het aanleren van regels, het ontwikkelen van empathie en het versterken van het geweten bij jonge kinderen.
Inleiding
De morele ontwikkeling van kinderen begint al vroeg in het leven. Kinderen leren vanaf een jonge leeftijd het verschil tussen goed en kwaad, en hoe ze met anderen om moeten gaan. Deze ontwikkeling is niet alleen belangrijk voor het opbouwen van een gezond geweten, maar ook voor het leren omgaan met sociale situaties en het ontwikkelen van empathie. In dit artikel worden de belangrijkste strategieën besproken die kunnen bijdragen aan een gezonde morele ontwikkeling bij peuters en kleuters.
De basis van morele ontwikkeling
Een kind wordt niet geboren met een besef wat mag en niet mag, dat is iets wat een kind moet leren. Een kind moet leren hoe het met anderen om moet gaan en wat het goed en fout mag doen. Een kind moet ook leren zelf inschattingen te maken van wat wel kan en wat niet kan, omdat het in zijn verdere leven steeds geconfronteerd wordt met nieuwe situaties waarvan het de regels niet meteen kent. Een moreel besef helpt het kind dan bepalen hoe het kind het beste kan handelen in een situatie.
Een jong kind heeft er nog geen besef van dat hij anderen kan beïnvloeden, de wereld draait in de ogen van het kind nog helemaal om het kind. Langzaam aan leren kinderen dat zij niet het middelpunt van de wereld zijn en gaan ze beseffen dat er anderen zijn die over hem kunnen oordelen, met wie ze rekening moeten houden en die dingen voor hun kunnen bepalen. De eerste stappen in de morele ontwikkeling worden dan gezet. Kohlberg ontwikkelde de meest bekende theorie over de morele ontwikkeling.
Hoe begeleid je een kind bij de morele ontwikkeling?
In de eerste plaats is het heel belangrijk om als ouder (maar ook als leerkracht, sportleraar, opa of oma etcetera) het goede voorbeeld te geven. Vooral jonge kinderen leren toch het meeste van wat hun voorgeleefd wordt. Daarnaast is het belangrijk dat het kind de morele regels en gewoontes van het gezin en de maatschappij aanleert. Belangrijk daarbij is dat kind niet alleen de regels leert maar ook leert waarom deze regels gelden. Juist het waarom van regels helpt kinderen om zich de regels echt eigen te maken en niet te blijven zien als regels die ze opgelegd worden door anderen.
Om dit extra te stimuleren is het goed om kinderen ook zelf te laten nadenken over situaties en zelf oplossingen te laten bedenken. En het kind ook te leren zien wat de gevolgen van hun gedrag zijn, zowel positief als negatief. Het kind gaat dan actief aan de gang met de regels en leert ook een eigen inbreng hierin te hebben.
Het belang van het goede voorbeeld
Als leidster of ouder is het belangrijk om het goede voorbeeld te geven. Kinderen leren vaak door te observeren en te imiteren. Bijvoorbeeld, als ouders vriendelijk en behulpzaam zijn, dan leren kinderen dat ook. Een kind dat ziet dat ouders elkaar respecteren en helpen, zal waarschijnlijk ook leren om dat te doen. Daarnaast is het belangrijk om het kind te laten weten waarom bepaalde dingen goed of fout zijn.
Een kind moet leren dat het niet alleen om het gedrag gaat, maar ook om de gevoelens van anderen. Door te laten zien hoe een ander zich kan voelen bij een bepaalde situatie, leert het kind zich in te beelden en empathie te ontwikkelen. Dit helpt bij het opbouwen van een goed moreel besef.
Spelletjes en interactieve activiteiten
Het doen van spelletjes kan kinderen goed helpen bij de morele ontwikkeling. Door aan spelregels te voldoen, leert het kind zich aan de regels van het spel te houden, niet omdat dat moet, maar omdat dat het spel mogelijk maakt. Kinderen leren hierdoor te wachten en een ander ook de winst te gunnen. Dit helpt bij het leren omgaan met regels en het ontwikkelen van een eerlijkheidssentiment.
Daarnaast kunnen activiteiten zoals het helpen bij huishouden, het delen van speelgoed en het aanmoedigen van prosociaal gedrag kinderen helpen bij de morele ontwikkeling. Door regelmatig te laten meedoen aan gezamenlijke taken, leert het kind de waarde van samenwerking en respect voor anderen.
Emotionele ontwikkeling en empathie
Een belangrijk onderdeel van de morele ontwikkeling is de emotionele ontwikkeling. Kinderen leren vanaf een jonge leeftijd emoties te herkennen en te begrijpen. Ze leren dat andere mensen ook emoties hebben en dat het belangrijk is om hier rekening mee te houden. Door te leren hoe je je in een ander kunt verplaatsen, ontwikkelt het kind empathie.
Een kind dat empathie ontwikkelt, kan beter begrijpen wat er goed en fout is en kan zich beter inzetten voor anderen. Dit helpt bij het opbouwen van een sterker moreel besef.
Het belang van consequentie en bevestiging
Het is belangrijk om kinderen te leren dat er consequenties zijn bij hun gedrag. Door te laten zien wat de gevolgen zijn van een bepaald gedrag, leren kinderen hoe ze hun keuzes kunnen bepalen. Daarnaast is het belangrijk om kinderen te belonen als ze goed gedrag vertonen. Dit kan in de vorm van lof of beloningen zijn.
Een kind dat weet dat het goed gedrag wordt beloond, is gemotiveerder om dat gedrag voort te zetten. Het is echter belangrijk om consequent te zijn en niet te veel te belonen, zodat het kind niet alleen op beloningen is gericht.
Samenwerking met ouders en onderwijs
De morele ontwikkeling van kinderen is niet alleen een taak van de ouders, maar ook van de onderwijsinstellingen. Door samen te werken met ouders en onderwijs, kan de morele ontwikkeling van kinderen gestimuleerd worden. De onderwijsinstelling kan bijdragen aan het leren van regels en het ontwikkelen van een goed geweten.
Ouders en onderwijs moeten samenwerken om een consistente aanpak te hanteren. Door regelmatig te communiceren over het gedrag van het kind, kunnen ouders en onderwijs beter inschakelen om de morele ontwikkeling van het kind te stimuleren.
Conclusie
De morele ontwikkeling van peuters en kleuters is een belangrijk onderdeel van hun persoonlijke en sociaal-emotionele groei. Door het aanleren van regels, het ontwikkelen van empathie en het versterken van het geweten, kan de morele ontwikkeling van jonge kinderen gestimuleerd worden. Het is belangrijk om het goede voorbeeld te geven, spelletjes en activiteiten te gebruiken en consequent te zijn bij het begeleiden van het kind. Door samen te werken met ouders en onderwijs, kan de morele ontwikkeling van kinderen worden gestimuleerd.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
