Moelijk opvoedbaar kind: kenmerken, oorzaken en oplossingen

Een moeilijk opvoedbaar kind kan voor ouders en onderwijskrachten een uitdaging vormen. Het is belangrijk om de kenmerken en oorzaken van dergelijk gedrag te begrijpen, zodat er op de juiste manier op wordt gereageerd. In dit artikel worden de belangrijkste kenmerken van een moeilijk opvoedbaar kind, mogelijke oorzaken en oplossingen besproken, gebaseerd op de beschikbare bronnen.

Kenmerken van een moeilijk opvoedbaar kind

Een moeilijk opvoedbaar kind kan verschillende gedragskenmerken vertonen die het opvoeden bemoeilijken. Volgens de bronnen is een kind met een oppositionele-opstandige stoornis (ODD) vaak boos, snel gepikeerd en heeft veel moeite met het omgaan met anderen en de regels. Deze kinderen zijn vaak hatelijk en wraakzuchtig, en hebben last van ruzie met volwassenen. Ze kunnen ook vaak ruzie krijgen met leeftijdgenoten, ergert met opzet, en geven vaak anderen de schuld van hun eigen fouten.

Bij een kind jonger dan vijf jaar moet het gedrag op de meeste dagen van de week voorkomen, terwijl een kind van vijf jaar of ouder minstens één keer per week gedrag moet vertonen. Dit geldt echter met uitzondering van ‘hatelijk en wraakzuchtig zijn’, wat maar twee keer per halfjaar mag voorkomen.

Een kind dat minstens vier van deze kenmerken vertoont met een duur van minimaal zes maanden, heeft mogelijk sprake van ODD. De symptomen kunnen leiden tot beperkingen in het sociale en schoolse functioneren van het kind.

Een ander kenmerk van een moeilijk opvoedbaar kind is het hebben van een pittig temperament. Deze kinderen zijn vaak beweeglijker, extroverter, reageren intenser op prikkels en hebben meer moeite om zich aan te passen aan nieuwe situaties. Ze zijn ook vaak moeilijker te bedaren en te troosten, wat bijdraagt aan frustratie en onrust.

Oorzaken van moeilijk opvoedbaar gedrag

De oorzaken van moeilijk opvoedbaar gedrag zijn vaak een combinatie van erfelijke kwetsbaarheid en omgevingsfactoren. Volgens de bronnen kunnen factoren zoals spanning op school of thuis, vermoeidheid, of de behoefte aan aandacht het gedrag uitlokken. Ook kan de opvoeding een grote rol spelen. Kinderen die opgroeien in een gezin waar sprake is van veel onrust en spanning en/of geweld hebben een groter risico op het ontwikkelen van ODD. Dit geldt ook voor kinderen waarbij de ouders de opvoeding niet aan kunnen of zich heel autoritair opstellen.

Een ander belangrijk factor is de lichamelijke ontwikkeling van het kind. Kinderen met een licht verstandelijk gehalte (LVB) hebben een hoger risico op het ontwikkelen van ernstige gedragsproblemen, omdat deze vaak voorkomen in combinatie met bijkomende kenmerken als leerproblemen, medische of organische problemen en problemen in het gezin en omgeving. Ook kan een laag IQ en/of een diagnose ADHD of autismespectrumstoornis (ASS) de kans op het ontwikkelen van ODD verhogen.

Behandeling en opvoeding

Bij het opvoeden van een moeilijk opvoedbaar kind is het belangrijk om duidelijke regels en structuur aan te houden. Het is ook nuttig om het kind te leren wat passend is in een bepaalde situatie en hoe het zijn impulsen beter onder controle kan houden. Een groepstraining kan hierbij helpen, omdat kinderen in een groep goed kunnen oefenen met het gedrag en een verbondenheid kunnen scheppen.

De behandeling van gedragsproblemen is erop gericht om de ouders te helpen om beter met het moeilijke gedrag van hun kind om te leren gaan én het kind te helpen beter te reageren op de problemen van het dagelijks leven. In veel gevallen is het wenselijk dat de school bij de behandeling betrokken wordt. De grote groep kinderen die bovendien ADHD hebben zijn vaak gebaat bij het gebruik van geneesmiddelen.

Een veelvoorkomende behandeling is de ouderinterventie gericht op opvoedingsvaardigheden, zoals de behaviorale oudertraining. Deze methode helpt ouders om effectievere manieren te leren om met hun kind om te gaan. Ook kan cognitieve gedragstherapie of systemische behandeling en gezinstherapie helpen bij het oplossen van problemen.

Invloed van de opvoeding

De opvoeding speelt een grote rol bij het ontwikkelen van gedragsproblemen. Kinderen die opgroeien in een gezin waar sprake is van veel onrust en spanning en/of geweld hebben een groter risico op het ontwikkelen van ODD. Dit geldt ook voor kinderen waarbij de ouders de opvoeding niet aan kunnen of zich heel autoritair opstellen. Daarnaast kunnen factoren zoals stress door materiële problemen, psychiatrische problemen bij de ouders, roken en stress tijdens de zwangerschap, lichamelijke kindermishandeling of verwaarlozing in de jeugd, uitstoting door leeftijdgenoten, aansluiting bij leeftijdgenoten met verkeerd (crimineel) gedrag, en een negatieve ouder-kind interactie een rol spelen.

Conclusie

Een moeilijk opvoedbaar kind kan voor ouders en onderwijskrachten een uitdaging vormen. Het is belangrijk om de kenmerken en oorzaken van dergelijk gedrag te begrijpen, zodat er op de juiste manier op wordt gereageerd. Door duidelijke regels en structuur aan te houden, kan het opvoeden van een moeilijk opvoedbaar kind beter worden geregeld. Bovendien is het belangrijk om te weten dat de opvoeding een grote rol speelt bij het ontwikkelen van gedragsproblemen, en dat er behandelmethoden zijn die kunnen helpen bij het oplossen van problemen.

Bronnen

1. Kenniscentrum KJP
2. Deviersprong
3. Psychogoed
4. ECLG
5. NJI
6. Avantsanare
7. JMouders
8. Balansdigitaal