Mediaopvoeding: Een Balans tussen Digitale Wereld en Ontwikkeling van Jonge Kinderen

Jonge kinderen groeien op in een wereld waarin media alomtegenwoordig zijn. Van televisie en tablets tot smartphones en interactieve boeken, schermen maken deel uit van hun dagelijks leven. Dit biedt kansen voor leren en ontdekken, maar roept ook vragen op over gezonde mediaconsumptie en de impact op de ontwikkeling van kinderen. Deze artikel bespreekt de huidige stand van zaken rondom mediagebruik bij jonge kinderen, gebaseerd op recent onderzoek, en biedt richtlijnen voor ouders en opvoeders om een evenwichtige benadering te vinden.

Het Huidige Mediagebruik bij Jonge Kinderen

Recent onderzoek toont aan dat het totale mediagebruik onder jonge kinderen (0-6 jaar) licht is afgenomen. Gemiddeld besteden kinderen bijna anderhalf uur per dag aan digitale media (86 minuten tegenover 111 minuten vorig jaar). Echter, dit ligt nog steeds boven de door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbevolen tijd. Een aanzienlijk deel van de kinderen, ongeveer één op de zes, kijkt dagelijks zelfs meer dan twee uur naar schermen.

Ondanks de populariteit van digitale media, besteden kinderen nog steeds meer tijd aan analoge activiteiten zoals binnenspelen, lezen en buitenspelen. Vooral lezen is populair bij kinderen van 0-4 jaar, terwijl buitenspelen meer voorkomt bij kinderen van 5-6 jaar. Er zijn wel verschillen zichtbaar: kinderen die veel naar filmpjes kijken op tablets of smartphones, lezen en spelen minder vaak.

Het gebruik van media verschilt sterk per gezin. Bijna de helft van de jonge kinderen kijkt geen televisie en een groter deel bekijkt geen filmpjes op smartphones of tablets. Tegelijkertijd is er een groep kinderen die meer dan twee uur per dag aan media besteedt.

Richtlijnen voor Beeldschermtijd

Verschillende bronnen over kinderopvoeding geven richtlijnen voor de beeldschermtijd, rekening houdend met de leeftijd van het kind:

• 2-4 jaar: 5 à 10 minuten per keer, tot maximaal 30 minuten per dag.
• 4-6 jaar: 10 à 15 minuten per keer, tot maximaal één uur per dag.
• 6-8 jaar: maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van maximaal 30 minuten.
• 8–10 jaar: maximaal 1 à 1,5 uur beeldschermtijd per dag.
• 10-12 jaar: maximaal 2 uur beeldschermtijd per dag.

Voor kinderen onder de 2 jaar wordt aangeraden om beeldschermtijd zoveel mogelijk te vermijden. Het is belangrijk om te onthouden dat deze richtlijnen indicatief zijn en dat de individuele behoeften van elk kind kunnen verschillen.

De Rol van Ouders en Opvoeders

Ouders en opvoeders spelen een cruciale rol in de mediaopvoeding van jonge kinderen. Het is belangrijk om bewust te zijn van de invloed van media en om een evenwichtige benadering te hanteren.

Een belangrijk aspect is het ouderlijk toezicht. Ouders worden aangemoedigd om samen met hun kinderen media te bekijken en te begeleiden. Dit helpt bij het contextualiseren van de inhoud en bevordert de taalontwikkeling en sociale interacties. Voorlezen blijft een belangrijk ritueel, vooral bij kinderen van 0-4 jaar.

Het is ook belangrijk om duidelijke afspraken te maken over schermtijd en deze consequent te handhaven. Echter, veel ouders ervaren moeite met het handhaven van deze afspraken en het geven van het goede voorbeeld. Het eigen schermgebruik van ouders heeft invloed op het mediagebruik van hun kinderen. Als ouders vaak op hun telefoon zitten, wekt dit de indruk dat dit een belangrijk en leuk apparaat is, waardoor kinderen dit zelf ook graag willen gebruiken.

Ouders willen wel sturen, maar het lukt niet altijd. Ongeveer 72% van de ouders zegt genoeg te weten over wat hun kind online doet, maar slechts de helft stelt consequent schermtijdlimieten in. Ouders die ondersteuning krijgen, bijvoorbeeld van hun partner of kennissen, zijn actiever in mediaopvoeding.

Kansen en Uitdagingen van Samen Media Gebruiken

Samen media gebruiken biedt kansen voor leren en ontwikkeling. Media kunnen worden ingezet om de wereld te ontdekken, de taalontwikkeling te stimuleren en de creativiteit te bevorderen. Zo kan media worden gebruikt om meer te vertellen over een onderwerp dat een kind heeft meegemaakt, zoals een papegaai die in de tuin is gezien.

Echter, er zijn ook uitdagingen. Te veel schermtijd kan ten koste gaan van essentiële activiteiten zoals fysieke beweging, slaap en interacties met ouders of verzorgers. Onderzoek toont aan dat naarmate de schermtijd toeneemt, het aantal woorden dat een kind van een volwassene hoort, het aantal vocalisaties dat het kind maakt, en het aantal wederzijdse gesprekken tussen ouder en kind afnemen.

Het is belangrijk om te onthouden dat media een aanvulling moeten zijn op de belevenissen van een kind, niet een vervanging.

Ondersteuning en Advies voor Ouders

Ouders kunnen verschillende bronnen raadplegen voor ondersteuning en advies over mediaopvoeding. De Media Ukkie Dagen bieden een platform voor het delen van kennis en het organiseren van activiteiten. Websites zoals Mediasmarties en Netwerk Mediawijsheid bieden handige tips en tools. Er zijn ook boeken beschikbaar, zoals "Digitale opvoeding", die praktische adviezen geven voor het digitaal opvoeden van kinderen vanaf 0 jaar.

Het is belangrijk om te erkennen dat ouders met vragen zitten en om hen te stimuleren een positieve houding aan te nemen ten opzichte van media. Ouders weten vaak al meer dan ze denken en kunnen bijleren, ook samen met hun kind.

Bescherming van Kinderen Online

De overheid zet in op het beschermen van kinderen tegen schadelijke content via audiovisuele media. De Mediawet verbiedt het tonen van schadelijke content voor bepaalde leeftijdscategorieën. Ook het Internationale Verdrag inzake de rechten van het kind van de VN benadrukt de noodzaak om kinderen te beschermen tegen schadelijke content. Er worden extra maatregelen genomen om aanbieders verder te reguleren, ouders en scholen te ondersteunen, toezicht te versterken en meldpunten te verbinden aan een landelijk expertisecentrum.

Conclusie

Mediagebruik is een integraal onderdeel van het leven van jonge kinderen. Het is belangrijk voor ouders en opvoeders om zich bewust te zijn van de kansen en risico’s die hiermee gepaard gaan en om een evenwichtige benadering te hanteren. Door duidelijke afspraken te maken, toezicht te houden, samen media te gebruiken en gebruik te maken van beschikbare ondersteuning, kunnen ouders hun kinderen helpen om op een gezonde en verantwoorde manier met media om te gaan. Het is essentieel om media te zien als een aanvulling op de belevenissen van een kind, niet als een vervanging.

Bronnen

1. Hero Kindercentra
2. Netwerk Mediawijsheid
3. Bink Kinderopvang
4. Zigt
5. Digitale Overheid
6. Gezonde Leefstijl op School
7. Mediawijs
8. Rijn en IJssel
9. Fontaine Uitgevers
10. Probiblio
11. Marloes Jonker
12. Noties