De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel op het persoonlijke als op het professionele vlak belangrijk is. In de huidige tijd zijn er verschillende methoden en strategieën ontwikkeld die gericht zijn op het ondersteunen van ouders en het bevorderen van de ontwikkeling van kinderen. Deze methoden variëren van informele opvoedingsondersteuning tot intensieve interventies, afhankelijk van de behoeften van de familie. In dit artikel worden de belangrijkste opvoedingsmethoden en strategieën besproken, gebaseerd op de beschikbare informatie uit de bronnen.
Informele en formele opvoedingsondersteuning
In de opvoedingssector wordt onderscheid gemaakt tussen informele en formele opvoedingsondersteuning. Informele opvoedingsondersteuning omvat steun die spontaan wordt aangeboden door familie, vrienden, of vrijwilligers. Deze vorm van ondersteuning is laagdrempelig, niet intensief en gericht op het verstrekken van informatie. De piramide van opvoedingsondersteuning, zoals beschreven door Van Dijk en Prinsen (2008), geeft een overzicht van de verschillende niveaus van opvoedingsondersteuning. Op het laagste niveau staan informele vormen van ondersteuning, zoals het delen van ervaringen via sociale netwerken, televisieprogramma’s, websites, en schriftelijke informatie.
Op het niveau B wordt formele opvoedingsondersteuning aangeboden via de Jeugd- en Gezondheidszorg (JGZ). Deze vorm van ondersteuning richt zich op algemene voorlichting, advies en het stimuleren van de vermogens van ouders en kinderen. Niveau C en D zijn gericht op lichte en intensieve opvoedingsondersteuning, respectievelijk. Op dit niveau worden oudertrainingen en thuissessies aangeboden, die gericht zijn op het verbeteren van de ouder-kindrelatie en het oplossen van opvoedingsproblemen.
Oudertrainingen en thuissessies
Oudertrainingen zijn intensieve en gestructureerde vormen van opvoedingsondersteuning. Ze kunnen zowel groepsgericht als individueel gericht zijn. Een voorbeeld hiervan is de video-hometraining, waarbij een videohometrainer drie keer een opname maakt van de ouder-kind interactie thuis en deze drie keer bespreekt. Deze methode wordt gebruikt bij overmatig huilen en gedragsproblemen van de baby tot de peuterleeftijd. Voor oudere kinderen en adolescenten kunnen oudertrainingen eveneens ingezet worden, meestal in de vorm van geïndiceerde jeugdzorg in situaties waarbij het kind een gedragsstoornis heeft.
Thuisbegeleiding is een intensieve vorm van begeleiding aan gezinnen die de grip op de structuur van het dagelijks leven kwijt zijn. Deze vorm van ondersteuning heeft een praktische insteek, met als doel het aanleren van nieuw gedrag. Thuisbegeleiding wordt in de regel ingezet voor multiprobleemgezinnen of gezinnen waar de ouders ongemotiveerd zijn voor andere hulp.
Oudercursussen en opvoedingsprogramma’s
Oudercursussen zijn een vorm van groepsgerichte opvoedingsondersteuning. Ze zijn gericht op ouders die vragen hebben over de opvoeding en op ouders met lichte opvoedingsproblemen. Deze cursussen kunnen op verschillende gebieden gericht zijn, zoals een bepaalde ontwikkelingsfase, een specifiek onderwerp, of opvoedingsvaardigheden. Voorbeelden van zulke cursussen zijn “Peuter in Zicht!”, “Beter omgaan met pubers”, “Opvoeden: Zó!”, en de Gordon-cursus “Effectief omgaan met kinderen”.
Er zijn verschillende programma’s en interventies beschikbaar die gericht zijn op het ondersteunen van ouders en het bevorderen van de ontwikkeling van kinderen. Voorbeeld hiervan zijn “Drukke kinderen”, een cursus voor ouders van kinderen met opvoedingsproblemen door het drukke gedrag van hun kind. De Gordon-cursus “Effectief omgaan met kinderen” is een preventieve oudercursus voor ouders en opvoeders van kinderen tussen de 1 en 18 jaar. Deze cursus richt zich op het verwerven van de benodigde, specifieke communicatievaardigheden voor de opvoeding van hun kind.
Opvoedingsmethoden
Er zijn verschillende opvoedingsmethoden ontwikkeld, die gericht zijn op het ondersteunen van ouders en het bevorderen van de ontwikkeling van kinderen. Voorbeelden hiervan zijn:
- Natuurlijk Ouderschap: Dit is een opvoedingsmethode waarin een goede hechting gezien wordt als de basis voor de gezonde ontwikkeling van het kind.
- Onvoorwaardelijk Ouderschap: Deze methode legt de nadruk op het houden van je kind om wie hij is en niet om wat hij doet.
- Positief Opvoeden: Dit is een methode die gericht is op het bevorderen van de ontwikkeling van je kind en op een opbouwende manier om te gaan met het gedrag van je kind.
- How2talk2kids: Dit is een methode die je leert om op een andere manier te communiceren met je kind. Straffen en belonen is taboe: door met je kind te praten krijg je een betere relatie met je kind.
- Omdenken: Deze methode helpt je om lastig gedrag van je kind niet als probleem, maar als mogelijkheid te zien.
De Opvoedschijf
De Opvoedschijf is een spel dat gericht is op het ondersteunen van ouders bij de opvoeding van hun kinderen. Het spel is gebaseerd op een combinatie van verschillende theorieën en gedachtengoed, waaronder positieve psychologie, oplossingsgerichte gedachtengoed, contextuele theorieën, en theorieën over gehechtheid. Het spel is bedoeld om ouders een hoopvol perspectief te geven op hoe zij hun opvoederschap kunnen vormgeven. Het spel kan ingezet worden bij gezinnen met kinderen met een beperking, ziekte of andere speciale behoeftes.
Effectiviteit van opvoedingsinterventies
Er zijn verschillende effectiviteitsstudies uitgevoerd naar opvoedingsinterventies. De Kortdurende Video-Hometraining (K-VHT) is een gedragsinterventie voor ouders met kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. De studie biedt een bescheiden indicatie voor de effectiviteit van K-VHT, waaronder een afname in ouderlijke stress, een verhoogd gevoel van opvoedcompetenties en een toename in sensitieve responsiviteit van moeders als gevolg van de interventie.
De Gordon-cursus “Effectief omgaan met kinderen” heeft positieve invloeden laten zien op de houding van de ouders en beperkte effecten op het opvoedingsgedrag van de ouder en het gedrag van het kind. Er zijn ook studies die steun geven aan de theoretische onderbouwing van de interventie, zoals bij de Drukke kinderen-cursus.
Conclusie
De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel op het persoonlijke als op het professionele vlak belangrijk is. Er zijn verschillende methoden en strategieën ontwikkeld die gericht zijn op het ondersteunen van ouders en het bevorderen van de ontwikkeling van kinderen. Deze methoden variëren van informele opvoedingsondersteuning tot intensieve interventies, afhankelijk van de behoeften van de familie. Het is belangrijk om te beseffen dat elke methode en strategie anders werkt, en dat het belangrijk is om uit te proberen wat het beste werkt voor jouw gezin.
