Meertalige opvoeding en grammatica: effecten en aanpakken

De vraag of meertalige opvoeding invloed heeft op de grammaticale ontwikkeling van kinderen staat centraal in meerdere onderzoeken en artikelen. Het onderzoek van Denise van de Beek en medewerkers naar meertalig grammatica-onderwijs in het NT2-onderwijs laat zien dat de invloed van meertaligheid op de grammaticale vaardigheid afhankelijk is van meerdere factoren, waaronder de afstand tussen de moedertaal en het Nederlands, de waardering van de cursist voor de moedertaal, en de manier van instructie. Daarnaast wijzen meerdere bronnen erop dat een meertalige opvoeding geen taalachterstand veroorzaakt, maar juist voordelen biedt, zoals een beter begrip van grammaticale structuren en een snellere ontwikkeling van cognitieve vaardigheden.

Effecten van meertaligheid op de grammatica-ontwikkeling

Uit het onderzoek van Denise van de Beek blijkt dat de effectiviteit van meertalig grammatica-onderwijs afhangt van de manier waarop de cursist deze aanpak ervaart. De cursisten in het onderzoek hadden een duidelijke voorkeur voor deductieve grammatica-instructie, waarbij de regels eerst expliciet worden uitgelegd en daarna met voorbeelden worden verduidelijkt. Toch blijken ook geleid-inductieve aanpakken, waarbij kinderen zelf grammatica-regels leren ontdekken, effectief te zijn. De keuze tussen deze aanpakken hangt af van de persoonlijke voorkeur van de cursist en de context waarin het leren plaatsvindt.

De invloed van de taalafstand tussen de moedertaan en het Nederlands is een belangrijke factor. Hoe groter de afstand, hoe moeilijker het kan zijn voor cursisten om grammaticaregels te beheersen. Dit geldt zowel voor de grammaticale structuur als voor de grammatica-instructie. Daarom is het belangrijk dat de instructie wordt afgestemd op de individuele behoeften van de cursist.

Meertalige opvoeding en taalontwikkeling

Meertalige opvoeding wordt vaak geassocieerd met een taalachterstand, maar meerdere bronnen tonen aan dat dit een misvatting is. Onderzoek laat zien dat tweetalige kinderen vaak een normale taalontwikkeling doormaken. Ze kunnen tijdelijk last hebben van woordenstrijd, waarbij het woord dat het meest in het oog ligt, wordt gebruikt, terwijl het andere woord wordt onderdrukt. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een Spaans-Nederlands tweetalig kind dat in zijn hersenen tegelijkertijd het Spaanse "vaso" en het Nederlandse "glas" activeert. Door deze dubbele activatie ontstaat een woordenstrijd in de hersenen, wat de snelheid van het taalgebruik kan beïnvloeden.

Echter, de totale woordenschat van tweetalige kinderen is vaak vergelijkbaar met die van eentalige kinderen. De woordenschat per taal is lager, maar dit is geen taalachterstand. Bovendien is de inhaalperiode, waarin de achterstand in woordenschat wordt weggewerkt, afhankelijk van het kind. Het is daarom belangrijk dat ouders en onderwijsers de taalontwikkeling van kinderen niet beïnvloed door de moedertaal af te pakken. Een rijk taalaanbod thuis draagt bij aan de taalontwikkeling van het kind.

Voordelen van meertalige opvoeding

Meertalige opvoeding biedt verschillende voordelen. De ontwikkeling van de 'theory of mind' is bij tweetalige kinderen vaak beter. Dit is de cognitieve vaardigheid om aan jezelf en anderen gedachten, ideeën en intenties toe te schrijven en op basis daarvan te anticiperen op het gedrag van anderen. Daarnaast hebben tweetalige kinderen vaak een voorsprong in het besef van correcte grammatica. Ze leren dit besef vroeger dan eentalige kinderen. Ook ontwikkelen ze beter de vermogens om te anticiperen op het gedrag van anderen.

Daarnaast is de taalontwikkeling van tweetalige kinderen vaak sneller in bepaalde aspecten, zoals het begrijpen van abstracte concepten. Het leren van een taal draagt bij aan belangrijke cognitieve vaardigheden. Het ijsbergmodel van Jim Cummins laat zien dat wie meertalig is, alle kennis over die talen opslaat in een gemeenschappelijk reservoir. Een soort verzamelbak met kennis van elke taal die je kent en spreekt. Dat taalreservoir zorgt ervoor dat je bij het aanleren van een tweede taal verder bouwt op de fundamenten van de eerste taal.

Aanpakken bij meertalige opvoeding

Bij de meertalige opvoeding is het belangrijk om de strategieën te kiezen die het beste passen bij het gezin. Er zijn meerdere mogelijke strategieën, zoals de één-persoon-één-taalstrategie en de één-situatie-één-taalstrategie. Bij de één-persoon-één-taalstrategie wordt er afgesproken welke taal welke ouder spreekt. Bij de één-situatie-één-taalstrategie wordt er afgesproken in welke situatie welke taal wordt gesproken. De keuze tussen deze strategieën hangt af van de situatie en het gezin.

Het is belangrijk dat ouders en onderwijsers de taalontwikkeling van kinderen steunen door er voor te zorgen dat de taal sterk ontwikkeld is. Dit kan worden gedaan door regelmatig en consistent te worden blootgesteld aan elke taal. Dit kan worden uitgevoerd door vaste tijden of dagen te wijden aan het spreken van verschillende talen thuis, of door bepaalde activiteiten (denk aan het lezen van boeken of kijken naar films) in elke taal. Daarnaast is het belangrijk dat één persoon, één taal spreekt, zodat er duidelijke grenzen zijn voor het kind, wat uiteindelijk de taalontwikkeling in beide talen zal bevorderen.

Conclusie

Meertalige opvoeding heeft geen negatieve invloed op de grammaticale ontwikkeling van kinderen. Het onderzoek laat zien dat de effectiviteit van meertalig grammatica-onderwijs afhankelijk is van meerdere factoren, waaronder de manier van instructie en de waardering van de cursist voor de moedertaal. Meertalige opvoeding biedt voordelen, zoals een beter begrip van grammaticale structuren en een snellere ontwikkeling van cognitieve vaardigheden. Het is belangrijk dat ouders en onderwijsers de taalontwikkeling van kinderen steunen door er voor te zorgen dat de taal sterk ontwikkeld is en door de juiste strategieën te kiezen die het beste passen bij het gezin.

Bronnen

1. Meertalige grammatica-instructie in het NT2-onderwijs
2. Tweetalige kinderen en taalachterstand
3. Meertalig opvoeden: de moedertaal spreken of juist liefst Nederlands
4. Tweetalig opvoeden: strategieën en aanpakken
5. Tweetaligheid: goed, slecht of neutraal?
6. Meertalig opvoeden en taalachterstand
7. Tweetalige kinderen gebruiken tweetalige grammatica
8. Bevorderen van meertaligheid
9. Meertaligheid: de invloed op taalontwikkeling