Morele opvoeding in het basisonderwijs: Waarden, normen en ontwikkeling

De morele opvoeding is een belangrijk onderdeel van het onderwijs, met name in het basisonderwijs. Max Dohle, auteur van het boek Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs, benadrukt het belang van morele ontwikkeling in het vroegste stadium van het kind. In dit artikel worden de kernaspecten van morele opvoeding besproken, met aandacht voor het morele gedrag, moreel denken, morele emoties en het morele klimaat. Daarnaast wordt ingegaan op praktische aanpak en strategieën om de morele ontwikkeling van kinderen te bevorderen.

De kernaspecten van morele opvoeding

In het boek Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs worden vier kernaspecten van morele opvoeding benaderd: het morele gedrag, het morele denken, de morele emoties en het morele klimaat. Deze aspecten vormen de basis van de ontwikkelingspsychologische benadering van morele opvoeding, die gericht is op het bevorderen van het moreel inzicht en het empathisch vermogen van kinderen.

Het morele gedrag

Het morele gedrag is een van de belangrijkste onderdelen van morele opvoeding. In de praktijk wordt het gedrag van kinderen vaak beïnvloed door hun omgeving, met name door interacties met leeftijdsgenoten. Spelen, conflicten en samenwerking geven een morele boodschap door die veel verder reikt dan welke uitspraak van een opvoeder dan ook. Door het aanbieden van concrete situaties, zoals conflicten of regeloverlast, leren kinderen hoe ze zich moeten gedragen in verschillende situaties.

Het morele denken

Het morele denken wordt beïnvloed door het bespreken van morele thema’s, zoals liegen, vals spelen, slaan, stelen, dierenmishandeling, of conflicten tussen leerlingen. In gesprekken leren kinderen van elkaar, van de uitwisseling van hun meningen over deze onderwerpen. De taak van de onderwijsgevende is dit proces te begeleiden en ervoor te zorgen dat kinderen in alle openheid hun visie naar voren kunnen brengen. Voorwaarde is dat wanneer kinderen hun mening met elkaar bespreken, zij ook in staat moeten zijn naar elkaar te luisteren en duidelijk moeten maken wat hun argumenten en gevoelens zijn.

De morele emoties

De morele emoties, zoals empathie, meeleven en meevoelen met wat anderen overkomt, zijn van groot belang in de morele ontwikkeling van kinderen. Pas wanneer kinderen zich kunnen verplaatsen in de gevoelens en gedachten van anderen, kunnen zij gepast reageren op de situatie. Deze vaardigheid om je in anderen te verplaatsen, is daarom van doorslaggevend belang in het moreel denken en voelen. Hoewel de een er veel beter in is dan de ander, kun je leren je beter te verplaatsen in anderen. Praktijksuggesties worden daarom aangereikt in de paragraaf 'verplaatsen in de ander'.

Het morele klimaat

Het morele klimaat speelt een cruciale rol in de morele ontwikkeling van kinderen. Een positief moreel klimaat stimuleert kinderen om zich te richten op de morele aspecten van hun gedrag. In een democratische omgeving kunnen kinderen deel uitmaken van een groep waarbinnen zij zich thuis voelen. Dit werkt beter dan het bespreken van morele dilemma’s, zij het vooral in het voortgezet onderwijs. Het zijn echter benaderingen die in het basisonderwijs nog nauwelijks in de praktijk zijn uitgewerkt.

Praktische aanpak en strategieën

In het boek Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs worden praktische aanpak en strategieën aangeboden om de morele ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Deze omvatten het aanbieden van concrete situaties, het bespreken van morele thema’s, en het aanmoedigen van het uitwisselen van meningen tussen leerlingen.

Het bespreken van morele thema’s

Het bespreken van morele thema’s kan in interculturele setting worden ingezet. Zeker het bespreken van actuele morele vraagstukken van leerlingen lijkt gewenst. Bespreek dus morele vraagstukken die zich in het leven van de leerlingen voordoen. Geef de leerlingen de mogelijkheid hun handelwijze, hun mening en gevoelens naar voren te brengen en te bespreken met medescholieren. Laat medescholieren alternatieven aandragen voor handelwijzen, laat hen reageren op de morele argumenten.

Het aanmoedigen van het uitwisselen van meningen

Kinderen leren vooral van elkaar, van de uitwisseling van hun meningen over deze onderwerpen. De taak van de onderwijsgevende is dit proces te begeleiden en ervoor te zorgen dat kinderen in alle openheid hun visie naar voren kunnen brengen. Voorwaarde is dat wanneer kinderen hun mening met elkaar bespreken, zij ook in staat moeten zijn naar elkaar te luisteren en duidelijk moeten maken wat hun argumenten en gevoelens zijn.

Het aanbieden van concrete situaties

In het boek Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs worden concrete situaties aangeboden om de morele ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Deze situaties kunnen variëren van conflicten tot het overtreden van regels. Door deze situaties te bespreken, leren kinderen hoe ze zich moeten gedragen in verschillende situaties.

De rol van de onderwijsgevende

De onderwijsgevende speelt een cruciale rol in de morele opvoeding. Ze moet het proces begeleiden en ervoor zorgen dat kinderen in alle openheid hun visie naar voren kunnen brengen. Daarnaast moet ze ervoor zorgen dat kinderen in staat zijn naar elkaar te luisteren en duidelijk te maken wat hun argumenten en gevoelens zijn.

Het aanmoedigen van het uitwisselen van meningen

Kinderen leren vooral van elkaar, van de uitwisseling van hun meningen over deze onderwerpen. De taak van de onderwijsgevende is dit proces te begeleiden en ervoor te zorgen dat kinderen in alle openheid hun visie naar voren kunnen brengen. Voorwaarde is dat wanneer kinderen hun mening met elkaar bespreken, zij ook in staat moeten zijn naar elkaar te luisteren en duidelijk moeten maken wat hun argumenten en gevoelens zijn.

Het aanbieden van concrete situaties

In het boek Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs worden concrete situaties aangeboden om de morele ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Deze situaties kunnen variëren van conflicten tot het overtreden van regels. Door deze situaties te bespreken, leren kinderen hoe ze zich moeten gedragen in verschillende situaties.

Conclusie

Morele opvoeding is een belangrijk onderdeel van het onderwijs, met name in het basisonderwijs. Max Dohle benadrukt het belang van morele ontwikkeling in het vroegste stadium van het kind. In dit artikel zijn de kernaspecten van morele opvoeding besproken, met aandacht voor het morele gedrag, moreel denken, morele emoties en het morele klimaat. Daarnaast is ingegaan op praktische aanpak en strategieën om de morele ontwikkeling van kinderen te bevorderen. De onderwijsgevende speelt een cruciale rol in de morele opvoeding en moet het proces begeleiden en ervoor zorgen dat kinderen in alle openheid hun visie naar voren kunnen brengen.

Bronnen

1. Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs
2. De deugdenbenadering van de morele opvoeding
3. Vind dohle in Boeken op Marktplaats
4. Max Dohle over zijn praktijkboek
5. Morele opvoeding in intercultureel perspectief
6. Morele opvoeding van de auteur Max Dohle
7. Morele opvoeding: waarden en normen in het basisonderwijs
8. Morele opvoeding