De lichtheid van het opvoeden: een pedagogische benadering van vertrouwen, aandacht en vorming

De lichtheid van het opvoeden is een concept dat steeds meer aandacht krijgt in de pedagogische wereld, met name binnen de opvoedingspraktijk. Het begrip ‘lichtheid’ verwijst hier naar een manier van denken en handelen dat zich richt op de essentie van opvoeden, namelijk het ontwikkelen van een pedagogisch ethos dat gebaseerd is op vertrouwen, aandacht, en vorming. In dit artikel wordt ingegaan op de kern van dit concept, waarom het belangrijk is, en hoe het zich onderscheidt van traditionele opvoedingsstrategieën. De informatie is gebaseerd op de beschikbare bronnen.

De kern van opvoeden: een houding, geen techniek

De lichtheid van het opvoeden is geen technisch handboek dat alleen gericht is op het aanleren van bepaalde opvoedingsmethodes. Het is eerder een pedagogisch oefenboek dat de opvoeder zichzelf centraal stelt. Dit betekent dat het niet gaat om het leren van regels, maar om het leren van een bepaalde houding. Volgens het boek De lichtheid van het opvoeden is het belangrijkste aspect van opvoeden het begrijpen van de essentie van wat het is om een opvoeder te zijn. Het is in de eerste plaats een houding, een manier van doen, een ethos. Dit wordt duidelijk gemaakt aan de hand van de film Le Fils van de gebroeders Dardenne, die een belangrijk onderdeel vormt van het boek.

Deze film toont wat het betekent om opvoeder te zijn: het is niet zomaar het geven van instructies of het controleren van gedrag, maar het leren om te kijken, te lezen en te denken. De opvoeder moet in staat zijn om in de situatie aanwezig te zijn en recht te doen aan de situatie. Dit vereist een diepe inzicht in de menselijke natuur, een open blik voor het kind, en een bereidheid om te werken aan een pedagogisch ethos.

Vertrouwen, aandacht en zorg als basis van opvoeden

In het boek De lichtheid van het opvoeden wordt benadruid dat deugden als vertrouwen, aandacht en zorg de basis van de opvoeding vormen, en niet zozeer kennis. Dit is een belangrijk verschil met traditionele opvoedingsbenaderingen, waarbij vaak veel aandacht gaat naar het leren van bepaalde technieken. De auteurs van het boek benadrukken dat het belangrijk is om te leren kijken, lezen en denken, en dat dit moet leiden tot een betere begrip en omgang met kinderen.

Deze benadering is in lijn met de visie van Kiindmens Liv, die het leven graag licht opvat en zegt: "Stop met opvoeden en geniet van de lollige dingen des levens. Gewoon gezellig, er voor elkaar zijn. Met ruimte voor foutjes. De kinderen redden zichzelf prima!" Dit suggereert dat opvoeden niet altijd ingewikkeld hoeft te zijn. Het gaat erom dat kinderen zich kunnen ontwikkelen op hun eigen manier, met ruimte voor fouten, en dat ouders en opvoeders hun kinderen moeten laten groeien in plaats van te veel controle uit te oefenen.

Pedagogisch ethos: het onzichtbare fundament van opvoeden

Een belangrijk aspect van de lichtheid van het opvoeden is het pedagogische ethos. Dit is de onzichtbare basis van elke opvoedingspraktijk. Het is de manier waarop opvoeders met kinderen omgaan, de waarden die ze verder geven, en de houding die ze aannemen. In veel pedagogische opleidingen wordt dit ethos echter vaak onderschat, terwijl het juist cruciaal is voor een goede opvoedingspraktijk.

De lichtheid van het opvoeden benadruidt dat het niet gaat om kennis, maar om het kunnen: kunnen kijken, kunnen lezen, kunnen denken. Dit is een onderscheidend kenmerk van de benadering. In plaats van kennis aan te reiken, zetten het boek de lezer aan om allereerst te gaan kijken. Daarna wordt er gekeken naar de relevante begrippen en wordt er met behulp van die begrippen doorgedacht over wat men gezien heeft. Dit is een manier om zich voor te bereiden op de praktijk, en het boek wil hiermee bewerkstellingen.

De rol van de opvoeder: niet alleen een leraar, maar ook een mentor

De opvoeder speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van kinderen. Het is niet alleen de taak van de leraar om kennis over te dragen, maar ook om een mentor te zijn, een ondersteunende figuur die helpt bij het vormen van persoonlijkheid. In dit opzicht is de lichtheid van het opvoeden een uitdaging voor de opvoeder om zichzelf te vertrouwen, aandacht te hebben voor het kind, en te werken aan een pedagogisch ethos.

In de praktijk betekent dit dat de opvoeder moet leren om te kijken, te lezen en te denken, en dat hij of zij zich moet richten op de essentie van het opvoeden. Het gaat erom dat de opvoeder zich niet laat bepalen door technieken of regels, maar dat hij of zij een eigen benadering ontwikkelt die past bij de situatie en het kind.

De betekenis van vrijheid, gelijkheid en vorming

Een ander belangrijk aspect van de lichtheid van het opvoeden is de rol van vrijheid, gelijkheid en vorming. Dit zijn drie begrippen die in het boek De leerling centraal in het onderwijs worden geformuleerd. Hierin wordt benadruid dat de school de plek is waar de leerling zich kan vrijmaken van zijn achtergrond of voorbestemmingen. Op school is iedere leerling gelijk aan andere leerlingen, en mag hij of zij zichzelf zijn. De school is ook de plek waar de leerling zich in vorm kan brengen door te leren omgaan met wat er op hem afkomt.

Deze benadering sluit aan bij de visie van Jan Masschelein en zijn medewerkers, die benadrukken dat het pedagogisch ethos cruciaal is voor de opvoeding. Ze benadrukken dat het niet om kennis gaat, maar om een bepaalde manier van denken en handelen. Dit wordt ook duidelijk in de film Hors Normes, waarin het openen van werelden en het geven van ruimte voor kinderen centraal staat.

De uitdagingen van de lichtheid van het opvoeden

Hoewel de lichtheid van het opvoeden een krachtige benadering is, zijn er ook uitdagingen. De kern van het concept is immers niet zozeer het leren van technieken, maar het leren van een bepaalde houding. Dit vereist veel zelfreflectie en openheid voor de situatie. Bovendien is het moeilijk om te bepalen wat precies het juiste moment is om te handelen, en hoe je je opvoedingspraktijk moet aanpassen aan de situatie.

Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat de lichtheid van het opvoeden geen vervanging is voor traditionele opvoedingsmethoden, maar een aanvulling. Het is een benadering die vooral gericht is op de persoonlijke ontwikkeling van de opvoeder, en niet op het leren van regels of technieken.

Conclusie

De lichtheid van het opvoeden is een belangrijk concept dat een andere kijk op opvoeden biedt. Het benadruidt dat het belangrijk is om te kijken, te lezen en te denken, en dat de essentie van opvoeden in de houding van de opvoeder ligt. Het benadruidt dat vertrouwen, aandacht en zorg de basis vormen van de opvoeding, en dat de opvoeder een cruciale rol speelt in de ontwikkeling van kinderen. De benadering is gericht op een pedagogisch ethos dat niet te maken heeft met kennis, maar met een bepaalde manier van denken en handelen. Hoewel er uitdagingen zijn, is het een waardevolle aanpak die de opvoedingspraktijk kan versterken.

Bronnen

1. De lichtheid van het opvoeden
2. Buiten de lijntjes is het interessanter
3. Kijken, lezen en denken. Alles om het pedagogische ethos op het spoor te komen
4. Zoekresultaten
5. De lichtheid van het opvoeden
6. Film opent werelden ook pedagogische
7. Jan Masschelein en het kritisch pedagogisch denken als een tocht die ons de wereld invoert