Lichamelijke Opvoeding: Belangrijke Rol in het Onderwijs

Lichamelijke opvoeding (LO) speelt een cruciale rol in het onderwijs van kinderen en jongeren. Het is niet alleen gericht op het ontwikkelen van fysieke vaardigheden, maar ook op het bevorderen van mentaal welzijn, sociale vaardigheden en cognitieve prestaties. De bronnen die zijn geraadpleegd, tonen aan dat lichamelijke opvoeding niet alleen van belang is voor de gezondheid van leerlingen, maar ook bijdraagt aan een betere leeromgeving en positieve ontwikkeling in het schoolse leven. In dit artikel wordt ingegaan op de voordelen van lichamelijke opvoeding, de invloed op het leren, de rol van beweging in het curriculum en de uitdagingen die scholen hierbij kunnen tegenkomen.

De Voordelen van Lichamelijke Opvoeding

Lichamelijke opvoeding is niet alleen gericht op fysieke activiteit, maar ook op het stimuleren van mentale en emotionele ontwikkeling. Onderzoek wijst uit dat beweging een positief effect heeft op het mentale welzijn van kinderen. Zo blijkt uit onderzoek dat samen sporten en matig intensieve fysieke activiteit een sterke verbanden hebben met een beter mentaal welzijn (Eime et al., 2013). Daarnaast is er sprake van een positief effect op de binding met school, wat weer leidt tot een positieve houding ten opzichte van het onderwijs (Bailey, 2006).

Beweging helpt ook bij het bevorderen van concentratie, rekenvaardigheden en andere factoren die van invloed zijn op het gedrag en presteren van kinderen in de klas. Een schooldag waarin zittend leren en bewegen regelmatig afgewisseld wordt, zorgt dat kinderen naast cognitieve inspanning ook voldoende beweging hebben. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat kinderen tijdens buitenlessen ook meer in beweging zijn dan wanneer ze achter hun bureau zitten in de klas (Mygind, 2007). Voldoende daglicht, juiste temperatuur en goede luchtkwaliteit komen waarschijnlijk vaker voor op het plein dan in de klas en die factoren leveren weer een bijdrage aan betere leerprestaties (Barrett et al., 2015).

Lichamelijke Opvoeding en Cognitieve Prestaties

Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed van lichamelijke activiteit op cognitieve vaardigheden en schoolprestaties. Een meta-analyse van Haverkamp en collega’s (2020) suggereert dat ook voor jongeren op voortgezet onderwijs geldt dat voldoende bewegen het cognitief functioneren kan verbeteren. Hieruit blijkt dat voor jongeren vanaf 12 tot zelfs 30 jaar zowel eenmalige als langdurige lichamelijke activiteit een positief effect kan hebben op verschillende cognitieve functies. Er is dus geen reden om aan te nemen dat investeren in het integreren van meer bewegen gedurende de schooldag ook op voortgezet onderwijs tot wezenlijk andere effecten zou leiden.

Beweging die gekoppeld is aan leren, zorgt ervoor dat kinderen meer tijd actief zijn gedurende de schooldag. Dit leidt tot meer betrokkenheid bij de les en stimuleert de motivatie voor het leren (Mullender-Wijnsma et al., 2015). Daarnaast kan het integreren van beweging in het curriculum leiden tot een betere leeromgeving, waarin kinderen zich beter kunnen concentreren en hun kennis beter kunnen vastleggen.

Beweging in het Curriculum: Een Goede Manier om Bewegen Prominent Te Geven

Bewegend leren is een goede manier om bewegen een prominente plek in het curriculum te geven, zonder daar tijd aan ‘traditionele’ vakken voor in te leveren. Uit een peiling onder schoolleiders in 2021 blijkt dat bijna de helft (48%) van de scholen in het primair onderwijs minimaal wekelijks bewegend leren aanbiedt en 18% (vrijwel) dagelijks (Slot-Heijs et al., 2021). Dit wijst erop dat bewegend leren steeds vaker wordt toegepast als onderdeel van het onderwijs.

Beweging kan ook worden gebruikt om leerlingen te stimuleren om lopend of fietsend naar school te komen. Hierdoor wordt de bewegingsinbreuk van kinderen verder beperkt. Bovendien kunnen korte, intensieve beweegactiviteiten zoals energizers helpen bij het verbeteren van aandacht, concentratie en taakgerichtheid van kinderen (Daly-Smith et al., 2018).

Uitdagingen bij het Implementeren van Lichamelijke Opvoeding

Hoewel de voordelen van lichamelijke opvoeding duidelijk zijn, zijn er ook uitdagingen bij het implementeren van beweging in het curriculum. De gemiddelde lestijden voor de reguliere lessen LO zijn over de tijd niet veranderd. Op alle onderwijsniveaus voldoet de meerderheid van de scholen aan het minimum aantal klokuren voor LO. Wel nemen de verschillen in lestijden voor LO tussen scholen toe. Er zijn dus steeds meer scholen die verder boven of onder het gemiddelde aan lestijd voor LO inroosteren.

Daarnaast is er sprake van belemmeringen door de LO-accommodaties. Twee derde van de docenten LO ervaart belemmeringen door de LO-accommodaties. Ze vinden bijvoorbeeld dat de inrichting onvoldoende is, de accommodaties verouderd zijn, er te weinig beschikbare accommodaties zijn en de accommodaties te ver weg zijn van de school. De helft van de docenten LO wil dan ook in de toekomst veranderingen in de accommodatie(s) voor LO.

De Rol van de Leraar in de Lichamelijke Opvoeding

De rol van de leraar in de lichamelijke opvoeding is cruciaal bij het bepalen van de kwaliteit van het onderwijs. Evalueren is essentieel voor kwalitatief goed onderwijs. Het vervult verschillende functies: het helpt leraren en leerlingen het leerproces inzichtelijk te maken en te ondersteunen, maar levert ook waardevolle informatie op over de effectiviteit van het onderwijs. Dit geldt ook voor het vak Lichamelijke Opvoeding (LO). Het doel van LO is om leerlingen beter te leren bewegen en hen te motiveren voor een blijvende, zelfstandige en verantwoorde deelname aan de beweeg- en sportcultuur.

Leren evalueren bij lichamelijke opvoeding is een onmisbare bron voor leraren LO en leraren in opleiding die willen ontdekken wat evalueren precies inhoudt, voor welke doeleinden je het kunt inzetten en op welke manier het kan bijdragen aan kwalitatief beter onderwijs. Stap voor stap wordt uitgelegd hoe je een betrouwbare en effectieve evaluatie kunt ontwerpen als integraal onderdeel van het LO-curriculum, onderbouwd door inzichten uit praktijkonderzoek naar effectieve evaluatiemethoden.

Conclusie

Lichamelijke opvoeding is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Het draagt bij aan een betere gezondheid, mentaal welzijn, sociale vaardigheden en cognitieve prestaties. Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed van lichamelijke activiteit op cognitieve vaardigheden en schoolprestaties, en het blijkt dat bewegen positief is voor het functioneren van kinderen. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat beweging niet alleen in de gymles kan worden toegepast, maar ook in het curriculum kan worden geïntegreerd. De uitdagingen bij het implementeren van lichamelijke opvoeding zijn er wel, maar kunnen worden opgelost door de juiste strategieën en ondersteuning. De rol van de leraar is hierbij cruciaal, aangezien het evalueren van leerlingen en het ontwikkelen van een effectief curriculum essentieel zijn voor kwalitatief goed onderwijs.

Bronnen

1. https://www.onderwijskennis.nl/kennisbank/het-belang-van-meer-bewegen-op-school
2. https://www.kvlo.nl/wat-we-doen/lo-magazine/magazine.aspx
3. https://www.mulierinstituut.nl/publicaties/27078/lichamelijke-opvoeding-en-sport-in-het-voortgezet-onderwijs/
4. https://hbo-kennisbank.nl/searchresult?q=Lichamelijke+Opvoeding+
5. https://allesinbeweging.net/kennisbank/bewegingsonderwijs/onderwerp/literatuur-bewegingsonderwijs
6. https://www.onderwijs-in-bewegen.nl/blog/
7. https://www.sportsmedia.nl/leren-evalueren-bij-lichamelijke-opvoeding.html