Leraren als opvoeders: Verantwoordelijkheid, rol en samenwerking met ouders

Leraren spelen in de opvoeding van kinderen een cruciale rol, niet alleen in het geven van onderwijs, maar ook in het vormen van waarden, normen en sociaal-emotionele ontwikkeling. Uit meerdere bronnen blijkt dat ouders en leerkrachten het erover eens zijn dat de leraar een opvoedende taak heeft. Deze taak omvat onder meer het aanleren van normen en waarden, het ondersteunen van de ontwikkeling van kinderen in de klas, en het bevorderen van een positief pedagogisch klimaat. In dit artikel wordt nader ingegaan op de rol van de leraar als opvoeder, de verschillende invullingen van deze taak, en de betekenis van samenwerking met ouders.

De rol van de leraar als opvoeder

De opvoedende taak van de leraar wordt in meerdere bronnen als van groot belang beschouwd. Zo stelt het onderzoek van Klaassen en Leeferink (1999) dat ouders en leerkrachten het erover eens zijn dat de leraar naast een lesgevende ook een opvoedende taak heeft. Dit wordt benadrukt door zowel ouders als leerkrachten. Een leraar moet dus niet alleen lesgeven, maar ook aandacht besteden aan de opvoeding van kinderen.

Uit de beschrijvingen van de verschillende invullingen van de opvoedende rol van de leraar blijkt dat er meerdere manieren zijn waarop een leraar deze taak kan vervullen. De eerste invulling is die van de leraar als beloner en straffer of klasmanager. Dit is een veel voorkomende gedachte bij veel leraren, al zien zij hun opvoedende rol ook ruimer. De tweede invulling is die van de leraar die een goede leraar-leerlingrelatie nastreeft en onderhoudt. Deze invulling komt ook voor in de basiscompetenties van de leraar, zoals beschreven in het besluit van de Vlaamse regering. De derde invulling is die van de leraar als opvoeder, die bijdraagt aan de identiteitsontwikkeling en waardevorming van leerlingen. De vierde invulling is die van de leraar als belangerijk persoon in de ontwikkeling van leerlingen, bijvoorbeeld door actuele maatschappelijke gebeurtenissen en tendensen op te volgen en te vertalen naar een pedagogische context.

Deze invullingen worden vaak geassocieerd met de verschillende rollen die een leraar in de praktijk speelt. Zo is de leraar niet alleen verantwoordelijk voor het geven van les, maar ook voor het creëren van een positief klimaat, het bevorderen van emancipatie, het ondersteunen van individuele ontwikkeling, en het opbouwen van een betrokkenheid met ouders.

Samenwerking met ouders

Een belangrijk onderdeel van de opvoedende taak van de leraar is de samenwerking met ouders. Uit meerdere bronnen blijkt dat ouders zich vaak uitgenodigd voelen door de leraar, waardoor ze eerder over de drempel stappen om actief betrokken te raken bij de opvoeding van hun kind. Dit wordt ondersteund door onderzoek van Hoover-Dempsey en Sandler (2005), die aandacht besteden aan de invloed van de leraar op de betrokkenheid van ouders.

De leraar heeft een belangrijke rol bij het opbouwen van een betrokkenheid met ouders. Hierbij gaat het niet alleen om het geven van informatie over de school, maar ook om het bespreken van zorgen, het samenstellen van afspraken, en het bezoeken van activiteiten. Zo is het belangrijk dat leraren of andere professionals in de school met de leerling en ouders bespreken dat de leerling aan bepaalde activiteiten kan deelnemen. Daarnaast is het van belang dat de ontwikkeling van de leerling bij deze activiteiten terugkomt in de oudergesprekken op school.

Een goed pedagogisch klimaat is essentieel voor de samenwerking met ouders. In een klas met een goed pedagogisch klimaat voelen leerlingen zich gezien en serieus genomen. Er is aandacht en een luisterend oor voor ieder kind, iedere leraar en iedere ouder. Dit leidt tot een betere relatie tussen school en thuis. De leraar dient dus niet alleen les te geven, maar ook een betrouwbare partner te zijn in de opvoeding van het kind.

De taak van de leraar in de opvoeding

De opvoedende taak van de leraar wordt vaak gezien als een uitgebreide rol, waarbij de leraar niet alleen lesgeeft, maar ook normen en waarden bijbrengt. Uit meerdere bronnen blijkt dat ouders en leerkrachten het erover eens zijn dat de leraar een opvoedende taak heeft. In het artikel “Samen werken aan opvoeding” wordt duidelijk dat ook overeenstemming bestaat over de na te streven opvoedingsdoelen. Dan rest natuurlijk de vraag op welke wijze leerkrachten aandacht moeten besteden aan opvoeding op school.

Het onderzoek laat zien dat ouders en leerkrachten geen voorkeur hebben voor één bepaalde manier van werken. Ze zijn juist van mening dat diverse methoden naast elkaar gebruikt dienen te worden. Zo verdient het gesprek over waarden met en tussen kinderen een vooraanstaande plaats in het curriculum van de basisschool. Kinderen moeten uitgenodigd worden om te praten over normen en wat ze daarover denken. Dit soort gesprekken zijn nuttig als ze plaatsvinden naar aanleiding van een concreet voorval in de schoolpraktijk.

De leraar moet hierbij wel in de gaten houden dat het gesprek over waarden niet per definitie wordt verbonden met probleemgedrag. De leraar dient dus niet alleen les te geven, maar ook aandacht te besteden aan de opvoeding van kinderen. Hierbij is het belangrijk dat de leraar een positief klimaat creëert en de emancipatie van de leerlingen bevordert door hen te stimuleren tot mondigheid, zelfstandigheid, eigen initiatief, verantwoordelijkheid en participatie.

De rol van de leraar in de maatschappelijke ontwikkeling

De leraar draagt ook bij aan de maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen. In het kader van de opvoedende taak heeft de leraar een rol als spiegel in de identiteitsontwikkeling en waardencultivator. De leraar moet de leerlingen helpen bij hun individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie door aandacht te hebben voor hun attitudevorming, sociaal-emotionele vorming en waardeontwikkeling.

De leraar moet ook actuele maatschappelijke gebeurtenissen en tendensen opvolgen en vertalen naar een pedagogische context. Hierdoor leren leerlingen om met de wereld om te gaan en zich te oriënteren op de maatschappelijke realiteit. De leraar speelt hierbij een cruciale rol in het opbouwen van een betrokkenheid met ouders, maar ook met de samenleving.

Samenwerking met ouders: Een essentieel onderdeel van de opvoedende taak

De samenwerking met ouders is een essentieel onderdeel van de opvoedende taak van de leraar. De leraar moet de ouders betrokken houden bij de opvoeding van hun kind, bijvoorbeeld door activiteiten te bezoeken, informatie te geven over de ontwikkeling van het kind, en afspraken te maken over het gedrag van het kind. Dit vereist contact tussen de begeleiders van de activiteiten en de leraren en soms ook direct contact tussen begeleiders en ouders.

De leraar moet dus niet alleen lesgeven, maar ook een betrouwbare partner zijn in de opvoeding van het kind. Dit vereist een empathische, gelijkwaardige houding van de leraar naar ouders, ook als opvoedwaarden verschillen. Dit verbindt niet alleen de opvoedwerelden van school en thuis. Het ondersteunt ouders ook in hun opvoedrol én biedt leerlingen belangrijke voorbeelden van goed samenleven.

Conclusie

De leraar heeft een cruciale rol in de opvoeding van kinderen. Niet alleen is hij verantwoordelijk voor het geven van les, maar ook voor het vormen van waarden, normen en sociaal-emotionele ontwikkeling. De leraar moet een positief klimaat creëren, de emancipatie van de leerlingen bevorderen, en de ontwikkeling van de leerlingen ondersteunen. Daarnaast is de samenwerking met ouders essentieel voor de opvoeding van het kind. De leraar dient dus niet alleen les te geven, maar ook een betrouwbare partner te zijn in de opvoeding van het kind.

Bronnen

1. Leraar - Nationale Beroepenbank
2. De leerkracht als opvoeder - Waarden en normen
3. Leraar als opvoeder - De rol van de leraar
4. Ouderbetrokkenheid en onderwijskansen
5. Pedagogisch klimaat - Onderwijsinspectie
6. Samenwerking met ouders - NIVOZ
7. Moeten leerkrachten opvoeden? - Tea Adema
8. Heeft het onderwijs een inbreng in de opvoeding van het kind? - X11.nu