Mandy Roelvink: Opvoeding, gezondheid en het belang van een stimulerende omgeving voor kinderen
juli 8, 2025
Leerlijnen vormen een essentieel onderdeel van het onderwijs, met name in het vak lichamelijke opvoeding (LO). Ze geven een duidelijke structuur en overzicht van de leerdoelen die leerlingen moeten behalen, en helpen leerkrachten bij het plannen, begeleiden en beoordelen van de ontwikkeling van leerlingen. In het primair en voortgezet onderwijs wordt het vak lichamelijke opvoeding vaak gecorrigeerd in het kader van de kerndoelen en leerlijnen. Deze leerlijnen zijn opgebouwd uit tussendoelen en inhouden die gericht zijn op de ontwikkeling van bewegingsvaardigheden, sociaal-emotionele vaardigheden en het begrip van bewegingscultuur.
Leerlijnen als structuur en leidraad
Een leerlijn is een gestructureerde opbouw van tussendoelen en inhouden naar een einddoel. Ze geven overzicht van de leerdoelen die in een bepaalde periode bereikt moeten worden. De leerlijnen zijn ontstaan om de kerndoelen van het onderwijs praktisch te vertalen naar de lespraktijk. Ze helpen leerkrachten om de ontwikkeling van leerlingen beter te kunnen volgen, en zorgen voor consistentie en samenhang in het onderwijs.
In het primair onderwijs (PO) zijn leerlijnen onderdeel van het leerplan en worden ze gebruikt om de ontwikkeling van leerlingen in kaart te brengen. Ze geven aan op welke manier leerlingen van het startniveau tot de kerndoelen komen. De leerlijnen zijn onderverdeeld in verschillende bewegingsaspecten, zoals balanceren, klimmen, zwaaien, over de kop, springen, lopen, mikken, jongleren, doelspelen, tikken, stoeien en bewegen op muziek. Elke leerlijn bevat haar eigen vaardigheden, die ontwikkeld worden door herhaling, variatie en differentiatie.
Toepassing van leerlijnen in de praktijk
In de praktijk worden leerlijnen gebruikt om de lesinhoud te structureren en te bepalen op welk niveau leerlingen zich bevinden. Bijvoorbeeld, in de gymles worden leerlijnen gebruikt om de lesinhoud te bepalen en te beoordelen. De leerlijnen helpen bij het bepalen van de kwaliteit van het leerproces, omdat ze een duidelijk overzicht geven van de stappen die nodig zijn om de kerndoelen te bereiken.
Een belangrijk aspect is het differentiële leren, waarbij leerkrachten gebruikmaken van verschillende leerlijnen en beweegvormen om de leerlingen te stimuleren. Hierbij wordt rekening gehouden met de individuele behoeften van leerlingen. Bijvoorbeeld, in Multi Skilled lessen worden beweegvormen uit verschillende leerlijnen gecombineerd, zodat leerlingen op een gestructureerde manier kunnen variëren en herhalen. Dit bevordert de ontwikkeling van de leerlijnen en maakt de lessen bovendien leuker en afwisselender.
Leerlijnen in het primair en voortgezet onderwijs
In het primair onderwijs wordt het vak lichamelijke opvoeding ingezet om leerlingen te leren bewegen, zowel op fysiek als sociaal-emotioneel gebied. De kerndoelen voor bewegingsonderwijs in het primair onderwijs zijn uitgewerkt in globale kerndoelen, die beschrijven wat leerlingen wettelijk aangeboden moeten krijgen. Deze kerndoelen zijn onderverdeeld in verschillende leerlijnen, waaronder beweging op muziek, doelspelen, jongleren, lopen, springen en zwaaien.
In het voortgezet onderwijs wordt het vak lichamelijke opvoeding uitgebreid en wordt er ook aandacht besteed aan de theorie over bewegen, gezondheid en samenleving. In de onderbouw van het voortgezet onderwijs staan de kerndoelen centraal, terwijl in de bovenbouw van het vmbo, havo en vwo leerlingen zich kunnen specialiseren in bepaalde vakken, zoals LO2 en BSM (Bewegen, Sport en Maatschappij). Deze vakken leren leerlingen niet alleen beter te bewegen, maar ook regelende rollen als scheidsrechter, organisator en spelleider.
Betekenis van leerlijnen voor de ontwikkeling van leerlingen
Leerlijnen zijn van groot belang voor de ontwikkeling van leerlingen, omdat ze een duidelijk overzicht geven van de stappen die nodig zijn om de kerndoelen te bereiken. Ze helpen leerkrachten om de ontwikkeling van leerlingen beter te volgen, en zorgen voor een betere samenhang tussen de verschillende onderdelen van het leren. Daarnaast helpen leerlijnen bij het bepalen van de kwaliteit van het leerproces, omdat ze een duidelijke richting geven voor het leren.
De leerlijnen zijn ook van belang voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. Bijvoorbeeld, in de leerlijn samenwerken wordt aandacht besteed aan het leren omgaan met anderen, afspraken maken en het respecteren van elkaars mogelijkheden. Dit is belangrijk, omdat bewegingsactiviteiten vaak gezamenlijk worden ondernomen, en het leren samenwerken een essentieel onderdeel is van het leren bewegen.
Kwaliteit en samenhang tussen leerlijnen
Er is een sterke samenhang tussen verschillende leerlijnen. Bijvoorbeeld, als leerlingen weinig met mikken oefenen, heeft dit gevolgen voor de prestaties in de leerlijn jongleren. Dit zorgt er weer voor dat ook de leerlijn doelspelen onder druk kan komen te staan. Complexere doelspelen kunnen dus onhaalbaar worden, niet omdat doelspelen te weinig is beoefend, maar juist doordat we te weinig aandacht geven aan mikken.
Daarnaast is variatie belangrijk in de lespraktijk. Het op gestructureerde wijze aanbieden van diversiteit aan beweegvormen zorgt niet alleen voor afwisseling, maar ook voor repetitie. Herhaling, natuurlijk steeds vanuit een iets andere hoek, zorgt dat het eigen wordt. Gestructureerd variëren, stimuleert dus herhaling en bevordert daarmee de ontwikkeling van de leerlijnen.
Beperkingen en onzekerheden
Hoewel leerlijnen een belangrijk onderdeel zijn van het onderwijs, kunnen er ook beperkingen en onzekerheden zijn. Bijvoorbeeld, in sommige gevallen wordt de leerlijn lopen weinig gebruikt, omdat leerkrachten deze als minder interessant of minder nuttig ervaren. Dit kan leiden tot een achterstand op dat vlak. Ook is er sprake van tegenstrijdigheid in de rapportages, wat de betrouwbaarheid van bepaalde informatie kan beïnvloeden.
Conclusie
Leerlijnen vormen een essentieel onderdeel van het lichamelijke opvoedingsonderwijs. Ze geven overzicht van de leerdoelen die leerlingen moeten behalen, en helpen leerkrachten bij het plannen, begeleiden en beoordelen van de ontwikkeling van leerlingen. De leerlijnen zijn opgebouwd uit tussendoelen en inhouden die gericht zijn op de ontwikkeling van bewegingsvaardigheden, sociaal-emotionele vaardigheden en het begrip van bewegingscultuur. Ze zijn van groot belang voor de kwaliteit van het leerproces en de samenhang tussen de verschillende onderdelen van het leren. Bovendien helpen leerlijnen bij het bepalen van de kwaliteit van het leerproces, omdat ze een duidelijke richting geven voor het leren.
Bronnen
- https://lessenplan.nl/nieuws/leerlijnen-bewegingsonderwijs/
- https://www.allesoversport.nl/thema/beweegstimulering/wettelijke-richtlijnen-voor-bewegingsonderwijs-van-basisschool-tot-mbo/
- https://www.leerlijnen.cedgroep.nl/
- https://www.slo.nl/thema/meer/tule/bewegingsonderwijs/
- https://www.kvlo.nl/wat-we-doen/hulp-advies/thema.aspx?item=primair-onderwijs
- https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/bewegingsonderwijs/kerndoelen/
- https://tiponderwijs.nl/begrip/leerlijn/
- https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/kunst-cultuur/leerplankader-kunstzinnige-orientatie/lexicon/leerlijn/
- https://schoolregister.nl/kennisbank/begrippen/leerlijnen
- https://www.leerlijnen.cedgroep.nl/over-leerlijnen
- https://www.onderwijs-in-bewegen.nl/blok-2/hoofdstuk-6/
- https://wij-leren.nl/leerlijn.php
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
