Landelijk opleidingsprofiel voor opvoeders: een kern van competenties en taken

De pedagogische opleidingen in Nederland staan sterk in het teken van de ontwikkeling van competenties die nodig zijn voor het ondersteunen van het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren. Het landelijk opleidingsprofiel voor de bacheloropleidingen pedagogiek, met name het profiel "opgroeien en opvoeden ondersteunen", is een centraal document dat de kern van deze competenties en taken beschrijft. Het is ontstaan uit het opleidingsprofiel "Opvoedrelaties versterken" uit 2009 en is een verdere uitwerking van het profiel "sociaal werk - jeugd" dat in het landelijk opleidingsdocument sociaal werk is beschreven. Dit profiel dient als uitgangspunt voor de opleidingen en bevat een overzicht van de belangrijkste competenties, taken en kaders die een hbo-pedagoog nodig heeft om in de praktijk te kunnen werken.

De kern van het landelijk opleidingsprofiel

Het landelijk opleidingsprofiel is ontwikkeld door Drs. Gemma Geurts en Dr. Janneke Metselaar. Het document benadrukt de maatschappelijke opdracht van de pedagoog en het pedagogisch handelen in een veranderende samenleving. Het legt uit wat de competenties zijn van de hbo-pedagoog en hoe deze competenties kunnen worden toegepast in de praktijk. Het profiel bevat ook belangrijke kaders voor de opleidingen en benadrukt het belang van de registratie voor de hbo-pedagoog bij de Stichting Kwaliteitsregister Jeugd.

Deze uitwerking is ontstaan vanwege de maatschappelijke ontwikkelingen in het sociaal domein, met name met betrekking tot de transitie en transformatie van de opleidingen. Er is een verandering in het opleidingsaanbod plaatsgevonden: alle bacheloropleidingen binnen dit domein zijn veranderd of gaan veranderen in een brede bacheloropleiding Social Work. Toch handhaven de meeste hogescholen nog steeds de bacheloropleiding Pedagogiek als opleiding. Vandaar dat het landelijk opleidingsdocument sociaal werk met daarin een profiel sociaal werk - jeugd is uitgebracht. Echter, dit profiel is niet voldoende om als kader te dienen voor de pedagogiek opleidingen. Daarom is er deze uitwerking van het profiel voor de bacheloropleidingen Pedagogiek gemaakt.

De drie kerntaken van de pedagoog

Het landelijk opleidingsprofiel bevat drie kernprofielen die de basis vormen voor de pedagogische opleidingen. Deze drie kerntaken zijn:

Kerntaak 1: Opgroeien en opvoeden ondersteunen

De eerste kerntaak is het ondersteunen van het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren. Een pedagoog moet een pedagogische relatie onderhouden met kinderen, jongeren, ouders en mede-opvoeders. Hierbij is het belangrijk om systemisch en diversiteitssensitief te handelen, zodat de ontwikkeling van kinderen en jongeren in de opvoedings situatie kan worden gestimuleerd. Daarnaast moet de pedagoog samenwerken met kinderen, jongeren, ouders en mede-opvoeders om verantwoorde ondersteuning te bieden bij het opgroeien en opvoeden. De pedagoog moet ook bijdragen aan het creëren van een pedagogisch klimaat dat opgroeien en opvoeden bevordert. Daarnaast is het belangrijk om voorlichting en scholing te geven, op basis van vragen van kinderen, jongeren, ouders, mede-opvoeders en de samenleving. Ook moet de pedagoog participatie en sociale inclusie van kinderen en jongeren bevorderen.

Kerntaak 2: Condities voor opgroeien en opvoeden bevorderen

De tweede kerntaak is het bevorderen van condities die opgroeien en opvoeden optimaliseren. Een pedagoog moet als onderzoekende professional bijdragen aan beroepsinnovaties en kennisontwikkeling. Daarnaast moet de pedagoog relevante pedagogische vraagstukken onderzoeken en uitkomsten vertalen naar beleidsadviezen voor instellingen, overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Ook moet de pedagoog onderzoeken wat de gevolgen zijn van beleid van instellingen, overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven voor het opgroeien en opvoeden.

Kerntaak 3: Professionaliteit versterken

De derde kerntaak is het versterken van de professionaliteit van de pedagoog. Hierbij moet de pedagoog onderzoek doen naar en reflecteren op het eigen handelen, ten behoeve van de persoonlijke professionele ontwikkeling en het verbeteren van het professioneel handelen. Daarnaast moet de pedagoog zich laten leiden door morele keuzes vanuit het belang van het kind of de jongere, op basis van het pedagogisch beroepsethos en de internationale rechten van het kind. De pedagoog moet ook interdisciplinair en multidisciplinair samenwerken met regionale en (inter)nationale collega-professionals en collega-organisaties.

Het landelijk opleidingsaanbod

De HBO-opleiding pedagogiek wordt door een twaalftal hogescholen in Nederland aangeboden. In het landelijk opleidingsprofiel van de bacheloropleidingen wordt de hbo-pedagoog omschreven als een professional die het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren ondersteunt vanaf de conceptie tot de leeftijd van 23 jaar. Hij werkt individueel met een kind of jongere en/of met groepen kinderen of jongeren, met gezinnen en/of andere opvoeders in diverse contexten. Volgens professor Hermanns is de pedagoog een specialist op het gebied van de bijzondere relatie tussen een kind en/of jongere en zijn/haar opvoeders. Deze opvoedingsrelatie onderscheidt zich volgens hem van andere relaties doordat het kind of de jongere zich in een afhankelijke positie bevindt, de relatie zich richt op de vorming van het kind en deze relatie voortdurend verandert doordat het kind zich verder ontwikkelt.

De pedagoog ondersteunt opvoeders en kinderen of jongeren in het zo goed mogelijk vorm geven van deze relatie door een pedagogisch klimaat te creëren waarin kinderen en jongeren op een zo gunstig mogelijke manier kunnen opgroeien tot volwassenen. Dit doet hij door kinderen, jongeren en opvoeders te adviseren bij lichte handelingsverlegenheid, opvoeders te ondersteunen bij het nemen of behouden van de regie in de opvoedingsituatie, maar ook door in te grijpen wanneer opvoedingsituaties als problematisch worden ervaren.

De rol van de pedagoog in de samenleving

De pedagoog speelt een belangrijke rol in de samenleving. Hij is werkzaam in de ondersteunende en preventieve hulp en zorg en is betrokken bij intensieve behandelingen binnen institutionele contexten. Het werkveld waarin de pedagoog werkzaam kan zijn is breed. Niet alleen in de thuissituatie van kinderen en jongeren, maar ook in instellingen waar met en voor kinderen en jongeren gewerkt wordt. Hierbij kun je denken aan de opvang, het onderwijs, het sportveld, de jeugdhulp, ziekenhuizen, religieuze instellingen, de media, overheden en de cultuursector.

De toekomst van de pedagogische opleidingen

De pedagogische opleidingen zijn in evolutie. De maatschappelijke ontwikkelingen in het sociaal domein hebben ertoe geleid dat alle bacheloropleidingen binnen dit domein veranderd zijn of veranderen in een brede bacheloropleiding Social Work. De meeste hogescholen handhaven echter nog steeds de bacheloropleiding Pedagogiek als opleiding. Dit betekent dat de pedagogische opleidingen zich nog steeds richten op het ondersteunen van het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren. Het landelijk opleidingsprofiel is daarom van groot belang voor de opleidingen, omdat het een overzicht geeft van de kerncompetenties, taken en kaders die een hbo-pedagoog nodig heeft om in de praktijk te kunnen werken.

Conclusie

Het landelijk opleidingsprofiel voor de bacheloropleidingen pedagogiek is een belangrijk document dat de kern van de competenties en taken van de hbo-pedagoog beschrijft. Het legt uit wat de drie kerntaken zijn en hoe deze in de praktijk kunnen worden toegepast. Het document benadrukt de maatschappelijke opdracht van de pedagoog en het pedagogisch handelen in een veranderende samenleving. Het is van belang voor de opleidingen, omdat het een overzicht geeft van de belangrijkste competenties, taken en kaders die een hbo-pedagoog nodig heeft om in de praktijk te kunnen werken. Het is dus een belangrijk document voor pedagogen, ouders, en anderen die betrokken zijn bij de opvoeding van kinderen en jongeren.

Bronnen

1. Landelijk opleidings- en competentieprofiel hbo-bacheloropleiding Pedagogiek
2. Opvoedrelaties versterken
3. Betekenis van landelijk
4. Opleidingen en werkveld van de pedagoog
5. Landelijk in voorbeeldzinnen
6. Landelijk opleidingsdocument sociaal werk
7. Landelijk opleidingsprofiel voor pedagogiek
8. Landelijk in betekenis
9. Wat is landelijk?