Lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs: Belang, inhoud en uitvoering
juli 7, 2025
Kosmische opvoeding is een belangrijk onderdeel van het Montessori-onderwijs en speelt een centrale rol in de ontwikkeling van kinderen. Het begrip verwijst naar een visie op mens en wereld waarbij alles met elkaar in verband staat en van elkaar afhankelijk is. Het doel van kosmische opvoeding is om kinderen inzicht te geven in de samenhangen van de natuur en cultuur, zodat ze zich bewust kunnen zijn van hun verantwoordelijkheid voor de aarde en de wereld. In dit artikel wordt ingegaan op de kernprincipes van kosmische opvoeding, de rol van de leerkracht, en de manier waarop kinderen in de praktijk hiermee omgaan.
De kernprincipes van kosmische opvoeding
Kosmische opvoeding is gebaseerd op het totaliteitsprincipe, waarbij het beginpunt ligt bij het grootste geheel: de kosmos. Kinderen leren dat geen enkele gebeurtenis in de wereld op zichzelf staat en dat alles met elkaar verbonden is. Door dit inzicht te geven, ontwikkelen kinderen een brede kijk op het geheel, wat leidt tot een visie op de wereld en het wereldgebeuren. Het is belangrijk dat kinderen de verbanden leren zien in situaties die verwondering en bewondering opwekken, zodat ze hun omgeving kunnen waarderen, respecteren en zorgvuldig met elkaar omgaan.
Bij het ontwerpen van een thema vormen de inhoudslijnen van het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (SLO) onze basis. Het SLO heeft inhoudslijnen ontwikkeld die onder andere gaan over jezelf en de ander, de samenleving en planten en dieren en de mens. Op basis van deze lijnen bepalen de leerkrachten met elkaar welke aanbodsdoelen zij willen behandelen. Het gaat hierbij om doelen die op andere scholen aan bod komen bij aardrijkskunde, geschiedenis, natuur en techniek.
De rol van de leerkracht
De rol van de leerkracht bij kosmische opvoeding is dat van een begeleider en bemiddelaar. In plaats van dat de leerkracht les geeft, stelt zij de kinderen in staat om zelfstandig kennis te verwerven. De leerkracht moet kritisch kijken naar de materialen die ze in de klas heeft, zodat kinderen zich kunnen richten op de kernprincipes van kosmische opvoeding. Het is belangrijk dat de leerkracht niet alleen de theorie uitlegt, maar ook de kinderen helpt om de theorie in de praktijk te brengen.
Een belangrijk onderdeel van de kosmische opvoeding is het geven van een kosmische les. Een algemene of kosmische les start met een vertelling. De leerkracht vertelt in ongeveer 10 minuten veel over weinig. Er is diepgang in de aanbieding en moeilijke woorden worden niet vermeden. De kinderen luisteren. Daarna is er interactie, kinderen vragen, vertellen en spreken met elkaar over het onderwerp. Over het algemeen duurt dat ook 10 minuten. Na het interactieve gedeelte vindt de verwerking plaats, de onderzoekende houding wordt ontwikkeld. Kinderen gaan zelf aan de slag met de inhoud, we zeggen: het echte leren start nu.
Praktijk van kosmische opvoeding
In de praktijk betekent kosmische opvoeding dat een bepaald onderwerp altijd vanuit verschillende invalshoeken wordt benaderd. Wanneer je bijvoorbeeld 'water' als kosmisch thema behandelt, dan gaan kinderen op een hele brede manier kijken naar dit thema passend bij hun ontwikkeling. De lessen worden aan een deel van de groep of aan de hele groep gegeven, waarna de kinderen de lessen individueel of in groepjes kunnen verwerken. Bij de kosmische thema’s leren kinderen ook andere vaardigheden, zoals hoe ze aan de hand van vragen het onderwerp kunnen onderzoeken, opzoekvaardigheden, samenwerken, het maken van een mindmap, werkstukken, spreekbeurten en presentaties.
Bij de thema’s in de onderbouw staat 'mijn omgeving en Ik' centraal. In de middenbouw is het thema 'het ontstaan van het leven' en in de bovenbouw 'de wereld toen en nu'. De leerkrachten werken vanuit kosmische thema’s die per bouw verschillend zijn. Zo starten de kinderen met een thema dat gebaseerd is op verwondering. Door kinderen te prikkelen, te verwonderen, gaan zij nadenken wat zij al weten en wat ze nog willen leren. Hierdoor ontstaan leervragen en onderzoeksvragen. Met behulp van een routekaart proberen de kinderen uit de midden- en bovenbouw zelf antwoord te krijgen op hun vraag. Dit kan individueel of in kleine groepjes. De leerkrachten geven lessen over het thema en begeleiden de kinderen in hun eigen proces.
De betekenis van kosmische opvoeding
Kosmische opvoeding is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Het helpt kinderen om te leren dat alles met elkaar samenhangt en van elkaar afhankelijk is. Door dit inzicht te geven, ontwikkelen kinderen een brede kijk op het geheel, wat leidt tot een visie op de wereld en het wereldgebeuren. De kinderen moeten de verbanden leren zien in situaties die verwondering en bewondering opwekken. Kinderen leren hun omgeving te waarderen, respecteren en hoe daar zorgvuldig mee om te gaan. De opgedane kennis maakt kinderen ook moreel verantwoordelijk om deze kennis in te zetten voor de wereld om hen heen.
De rol van de leerkracht bij kosmische opvoeding is dat van een begeleider en bemiddelaar. In plaats van dat de leerkracht les geeft, stelt zij de kinderen in staat om zelfstandig kennis te verwerven. De leerkracht moet kritisch kijken naar de materialen die ze in de klas heeft, zodat kinderen zich kunnen richten op de kernprincipes van kosmische opvoeding. Het is belangrijk dat de leerkracht niet alleen de theorie uitlegt, maar ook de kinderen helpt om de theorie in de praktijk te brengen.
Conclusie
Kosmische opvoeding is een belangrijk onderdeel van het Montessori-onderwijs en speelt een centrale rol in de ontwikkeling van kinderen. Het begrip verwijst naar een visie op mens en wereld waarbij alles met elkaar in verband staat en van elkaar afhankelijk is. Het doel van kosmische opvoeding is om kinderen inzicht te geven in de samenhangen van de natuur en cultuur, zodat ze zich bewust kunnen zijn van hun verantwoordelijkheid voor de aarde en de wereld. De kernprincipes van kosmische opvoeding zijn het totaliteitsprincipe, de rol van de leerkracht en de praktijk van kosmische opvoeding. Door deze principes toe te passen, kunnen kinderen een brede kijk op het geheel ontwikkelen en zich bewust worden van hun verantwoordelijkheid voor de aarde en de wereld.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
