Vriendschappen bij kinderen: ontwikkeling en begeleiding

Vriendschappen spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van kinderen. Ze bieden een veilige omgeving waarin kinderen leren omgaan met anderen, hun eigen identiteit ontdekken en belangrijke sociale en emotionele vaardigheden ontwikkelen [1, 3, 5]. Het belang van vriendschappen wordt erkend door zowel ouders als leerkrachten, die een belangrijke rol spelen in het begeleiden van kinderen bij het ontwikkelen van deze relaties [1]. Dit artikel verkent hoe vriendschappen zich ontwikkelen bij kinderen, welke kenmerken goede vrienden hebben, en hoe ouders en leerkrachten kunnen ondersteunen bij het opbouwen en onderhouden van gezonde vriendschappen [4, 7].

Het belang van vriendschappen

Vriendschappen hebben een grote waarde in de kindertijd. Ze bieden kinderen een gevoel van verbondenheid en helpen hen om te ontdekken wie ze zijn en hoe ze emoties kunnen delen met anderen [1]. Door tijd door te brengen met vrienden leren kinderen hoe ze met anderen kunnen omgaan, wat vriendschap is, dit draagt vervolgens weer bij aan hun zelfwaarde en zelfvertrouwen [1]. Vriendschappen helpen kinderen ook om te ontdekken wie ze zijn en hoe ze emoties kunnen delen met anderen [1]. Bovendien spelen vriendschappen een rol in het verminderen van stress en het bevorderen van emotioneel welzijn. Kinderen die sterke banden hebben, zijn over het algemeen gelukkiger en veerkrachtiger [1]. Ze voelen zich gesteund door hun vrienden en hebben een veilige omgeving waarin ze hun zorgen en vreugde kunnen delen [1].

Op de lange termijn heeft het ontwikkelen van sociale vaardigheden een grote impact. Kinderen die vanaf jonge leeftijd sociale contacten hebben en positieve interacties beleven, hebben een grotere kans om gezonde relaties te ontwikkelen in hun tiener- en volwassen jaren [1]. Bovendien kunnen sociale vaardigheden helpen om beter te presteren op school en later in hun carrière. Ze leren samenwerken, problemen oplossen en netwerken opbouwen [1].

Ontwikkeling van vriendschappen

De manier waarop kinderen vriendschappen vormen, verandert met de leeftijd. Voor kinderen tussen vier en zeven jaar is vriendschap een eenvoudig en concreet concept; vrienden zijn speelkameraadjes met wie ze plezier maken en hun tijd doorbrengen [3]. De focus ligt op directe interactie en gedeelde activiteiten, zoals samen spelen in de zandbak of een spelletje doen [3]. Fysieke nabijheid en regelmatige ontmoetingen, bijvoorbeeld in de kleuterklas of op de speelplaats, zijn bepalend voor wie als vriend wordt beschouwd [3]. Deze vriendschappen zijn vluchtig en kunnen per dag of zelfs per uur veranderen, afhankelijk van de activiteit en de situatie [3]. Emoties en impulsiviteit spelen hierbij een grote rol. Kleine conflicten, zoals een meningsverschil over wie als eerste op de schommel mag, kunnen abrupt een vriendschap beëindigen. Dit wordt overigens vaak net zo snel weer vergeten [3]. Omdat kleuters nog een beperkte theory of mind hebben, begrijpen ze conflicten slechts op een oppervlakkige manier. Theory of mind is het begrip dat iemand heeft van de belevingswereld en het perspectief van andere mensen [3].

Vanaf gemiddeld acht jaar krijgt het begrip vriendschap steeds meer diepgang. Kinderen hechten nu ook, in toenemende mate, waarde aan persoonlijke eigenschappen en wederzijds vertrouwen. Een vriend is niet alleen iemand met wie je speelt, maar iemand op wie je kunt rekenen [3]. Vertrouwen is nu dus een kernwaarde: een geheim doorvertellen of een afspraak niet nakomen kan nu als een ernstige vertrouwensbreuk worden ervaren [3]. Waar een conflict in eerdere jaren vaak vanzelf verdween door simpelweg weer samen te spelen, vraagt het oplossen van problemen nu om verklaringen, verontschuldigingen en wederzijds begrip [3].

Richting het einde van de basisschool krijgen vriendschappen een steeds diepere, psychologische betekenis. Vriendschap draait nu in toenemende mate om emotionele steun, begrip en het delen van gevoelens en geheimen [3]. Kinderen beginnen (nog) bewuster te kiezen met wie ze een diepe band willen opbouwen. Ze ontwikkelen nog duidelijkere verwachtingen over wat een goede vriend is en welke eigenschappen ze belangrijk vinden [3].

Kenmerken van goede vrienden

Het is waardevol om te weten waar je op moet letten bij de vrienden van jouw kinderen. Goede vrienden hebben vaak de volgende kenmerken [4]:

• Eerlijkheid: Ze zeggen wat ze denken en voelen, en zijn betrouwbaar.
• Respect: Ze respecteren elkaars grenzen en verschillen.
• Empathie: Ze kunnen zich inleven in de gevoelens van anderen en bieden steun.
• Positiviteit: Ze moedigen elkaar aan en zorgen voor een goede sfeer.
• Communicatie: Ze kunnen openhartig met elkaar praten over wat hen bezighoudt.

Kinderen leren door interactie met anderen empathie, delen ervaringen en ontdekken wie ze zijn [4]. Goede vrienden stimuleren elkaar, geven steun en creëren een veilige omgeving waarin ze zich kunnen ontwikkelen [4]. Voor ouders van kinderen met ADHD kan het ook nuttig zijn om te overwegen of supplementen, zoals besproken in deze link, een positieve invloed kunnen hebben op de sociale interacties van hun kinderen [4].

Begeleiding bij vriendschappen

Ouders en leerkrachten spelen een belangrijke rol in het begeleiden van kinderen bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden [1, 4]. Dankzij de juiste steun kunnen kinderen uitgroeien tot zelfverzekerde en sociale volwassenen [1].

Ouderlijke begeleiding

Als ouder wil je het allerbeste voor je kinderen. Je hoopt dat ze opgroeien tot eerlijke, liefdevolle en respectvolle individuen, en dat ze vriendjes maken die deze waarden delen [4]. Maar hoe weet je of jouw kinderen de juiste vriendschappen aangaan? Dit artikel biedt inzichten en handvatten om te begrijpen hoe je kinderen kunt begeleiden bij het maken van goede keuzes [4].

• Model gedrag: Laat zelf het goede voorbeeld zien in jouw vriendschappen. Kinderen leren door te kijken [4].
• Creëer ruimtes voor interactie: Organiseer speelafspraken of activiteiten waar kinderen samen kunnen komen [4].
• Stimuleer openheid: Moedig je kinderen aan om eerlijk te zijn over hun gevoelens en ervaringen met vrienden [4].
• Geef positieve feedback: Benadruk het goede gedrag dat je ziet, zoals eerlijkheid en respect [4].

Door je kinderen actief te ondersteunen, geef je ze de tools die ze nodig hebben om gezonde vriendschappen aan te gaan en te onderhouden [4].

Leerkrachtelijke begeleiding

Op school gaat het vaak over vriendschappen: hoe ze ontstaan, hoe belangrijk ze zijn, en wat ze voor kinderen betekenen [6]. Leraren kunnen een belangrijke rol spelen in het begeleiden van kinderen bij het ontwikkelen van gezonde vriendschappen [7].

• Creëer situaties in de klas waar leerlingen samenwerken en verschillen leren waarderen [7].
• Speel rollenspellen om empathie te bevorderen [7].
• Bespreek boeken of verhalen waarin vriendschappen een centrale rol spelen [7].
• Geef lessen over vriendschap [7].

Een voorbeeld van hoe een leerkracht dit kan doen, is door middel van een kringgesprek over vriendschap in de klas [2]. Door kinderen poppetjes te laten maken van zichzelf en deze te gebruiken om de groep in kaart te brengen, kunnen kinderen samenwerken en overleggen over wie hun vrienden zijn [2]. Dit helpt kinderen om bewuster na te denken over waarom zij vrienden zijn en wat vriendschap voor hen betekent [2].

Uitdagingen in vriendschappen

Hoewel vriendschappen in de kindertijd erg belangrijk zijn, kunnen er ook uitdagingen ontstaan. Sommige kinderen hebben moeite met het maken van vrienden, terwijl anderen last kunnen hebben van conflicten of zelfs vijandschappen [4, 6].

Kinderen met moeite bij het maken van vrienden

Het kan zijn dat kinderen moeite hebben met het maken van vrienden. In zo’n geval, is het belangrijk om ze te helpen met sociale vaardigheden [4]. Dit kan door samen rollenspellen te doen of activiteiten te organiseren waar ze nieuwe mensen kunnen ontmoeten [4]. Door hen te begeleiden bij het leren omgaan met anderen, kunnen ze hun zelfvertrouwen opbouwen en succesvoller zijn in het maken van vriendschappen [4].

Conflicten en vijandschappen

Kinderen met bepaalde gedragingen lopen een groter risico om in een situatie van wederzijdse afkeer te belanden. Vooral kinderen die als agressief of storend worden gezien, maken vaker vijanden, wat minder verrassend is [6]. Ook kinderen die emotioneel snel reageren en zich moeilijk beheersen, eindigen sneller in een wederzijdse afkeer-relatie [6]. Anders gezegd: wie vaak boos wordt, snel opvliegend is of anderen irriteert, krijgt die negativiteit vaak terug [6].

Dit is een uitdaging waar zowel ouders als leerkrachten bij kunnen helpen. Door kinderen te begeleiden bij het leren omgaan met conflicten, kunnen ze hun sociale vaardigheden verbeteren en het risico op vijandschappen verminderen [6].

Vriendschappen op de kinderopvang

Bij Kinderopvang Road2school krijgen kinderen de kans om in een veilige en stimulerende omgeving hun sociale vaardigheden te ontwikkelen [1]. Door middel van spel, groepsactiviteiten en persoonlijke aandacht worden kinderen ondersteund bij het leggen van vriendschappen en het leren samenwerken met leeftijdsgenoten [1]. We streven naar een solide basis voor de verdere sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen, waardoor zij zelfverzekerd en met plezier aan hun schooltijd kunnen beginnen [1].

Peuters beginnen typisch tussen de leeftijd van 12 en 24 maanden hun eerste sociale interacties en vriendschappen te ontwikkelen [5]. In het begin zijn deze interacties nog kort en gericht op spel, maar naarmate de peuter ouder wordt, worden de vriendschappen dieper en duurzamer [5].

Peutervriendschappen dragen bij aan de ontwikkeling van fundamentele sociale vaardigheden, zoals communicatie, samenwerken, empathie tonen en conflicten oplossen [5]. Ook leren peuters hun emoties beter herkennen en uiten, wat belangrijk is voor hun emotionele groei [5].

Ouders kunnen de vriendschappen van hun peuter ondersteunen door regelmatig speelafspraken te organiseren, samenwerking tussen kinderen aan te moedigen en te helpen bij het oplossen van conflicten [5]. Ook het creëren van gedeelde ervaringen en interesses kan de band tussen vriendjes versterken [5].

Conclusie

Vriendschappen zijn een cruciale onderdeel van de ontwikkeling van kinderen. Ze bieden een veilige omgeving waarin kinderen leren omgaan met anderen, hun eigen identiteit ontdekken en belangrijke sociale en emotionele vaardigheden ontwikkelen. Door kinderen te begeleiden bij het opbouwen en onderhouden van gezonde vriendschappen, kunnen ouders en leerkrachten een belangrijke bijdrage leveren aan de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen. Dit zal hen helpen om succesvolle en veerkrachtige volwassenen te worden.

Bronnen

1 2 3 4 5 6 7