Opgroeien en opvoeden in vloeibare tijden: een nieuw perspectief op jeugd en opvoeding

In een tijd van snelle veranderingen en onzekere ontwikkelingen is het opvoeden van kinderen en jongeren een complexe taak geworden. De socioloog Zygmunt Bauman noemt deze samenleving een 'vloeibare' samenleving, waarin normen, waarden en routines niet meer zo duidelijk zijn als in eerdere generaties. Dit heeft gevolgen voor de opvoeding van kinderen, die opgroeien in een wereld vol nieuwe kansen, maar ook nieuwe uitdagingen. De lector Maike Kooijmans heeft dit thema in haar lectorale rede ‘Opgroeien en opvoeden in vloeibare tijden’ behandeld, waarin ze zich richt op de maatschappelijke context en de uitdagingen die opvoeders tegenkomen. In dit artikel worden de kernpunten van deze rede besproken, inclusief de rol van het lectoraat ‘Opvoeden voor de Toekomst’ en de betekenis van het concept ‘Talentologie’.

De vloeibare samenleving en haar impact op de opvoeding

De moderne samenleving is snel veranderend en zeer divers. Technologische ontwikkelingen, digitalisering en globalisering hebben ervoor gezorgd dat vaste gewoontes, routines, normen en waarden steeds meer onder druk staan. Dit betekent dat kinderen en jongeren niet meer op een manier opgroeien die we in eerdere jaren kenden. De vloeibare samenleving, zoals Bauman deze noemt, leidt tot een onzekerheid in de maatschappelijke structuur, waardoor ouders en opvoeders steeds vaker naar nieuwe houvasten zoeken om hun kinderen te begeleiden bij hun weg naar volwassenheid.

Deze veranderingen hebben ook gevolgen voor de opvoeding. Ouders en professionele opvoeders moeten zich afvragen op welke manier ze kinderen kunnen ondersteunen in een wereld waarin traditionele opvoedingsmethoden minder effectief kunnen zijn. De opvoeding moet zich aanpassen aan de nieuwe realiteit, waarin kinderen steeds vaker te maken hebben met complexe situaties, waarin ze zelf moeten kiezen en zich moeten oriënteren.

Het lectoraat ‘Opvoeden voor de Toekomst’

Het lectoraat ‘Opvoeden voor de Toekomst’ bij Fontys Hogeschool Pedagogiek richt zich op de uitdagingen van de huidige en toekomstige opvoeding. Het lectoraat ziet opvoedvraagstukken niet als individuele problemen, maar als collectieve maatschappelijke kwesties. Dit betekent dat opvoeding niet alleen plaatsvindt in gezinnen, scholen of jeugdwerking, maar ook in andere opvoedingsmilieus en zelfs online. Een van de programma-lijnen van het lectoraat heet daarom ‘Opvoeden@all’, wat wijst op de bredere toepasbaarheid van opvoedingsstrategieën.

Deze aanpak stelt opvoeders in staat om zich te richten op de complexiteit van de moderne jeugd, waarin kinderen steeds vaker te maken hebben met sociale, emotionele en intellectuele uitdagingen. De opvoeding moet zich daarom richten op het ontwikkelen van een sterke identiteit, een positieve houding en een betrokkenheid bij de maatschappelijke context.

Talentologie: een nieuw perspectief op talentontwikkeling

Een van de belangrijkste concepten dat Kooijmans in haar rede introduceert, is ‘Talentologie’. Dit is een sociaalpedagogisch perspectief op talentontwikkeling bij kinderen en jongeren, dat dient om het prestatiegerichte en competitieve discours van het neoliberale talentmodel te beïnvloeden. Kooijmans pleit voor meer aandacht voor de emotiehuishouding en aspiraties van de jeugd, door in het alledaagse opvoeden meer het accent te leggen op persoonsvorming en wereldburgerschap in plaats van op meetbare prestaties.

Het talentologisch model benadrukt de pedagogische waarde van spel, sport, kunst en cultuur voor een veerkrachtige identiteitsontwikkeling. Dit model helpt bij het ontwikkelen van een diepere kijk op het potentieel van elk kind, in plaats van alleen te kijken naar cijfers of prestaties. Door dit aan te pakken, kunnen opvoeders helpen bij het ontwikkelen van een sterke identiteit en een betrokkenheid bij de maatschappelijke context.

Pedagogische allianties en samenwerking

Kooijmans benadrukt dat opvoeders zich moeten verzamelen in pedagogische allianties, waarin ze samenwerken met andere professionals, zoals onderzoekers, studenten, jeugdwerkers, onderwijsmedewerkers, kinderopvangmedewerkers, jeugdzorgmedewerkers en ambtenaren. Deze samenwerking is essentieel om de jeugd te begeleiden in hun ontwikkeling en om hun talenten te ontwikkelen.

Een voorbeeld hiervan is de werkplaats in de Spoorzone van Tilburg, waar jongeren met een verstandelijke beperking hun talenten kunnen ontwikkelen. Hier kunnen ze leren om houtbewerker of barista te worden, onder begeleiding van professionals. Deze vorm van samenwerking en ondersteuning is een belangrijk onderdeel van de opvoeding in de moderne samenleving.

Duurzaamheid en verantwoord ondernemen

Bij Kooijmans Quality Tools wordt duurzaamheid als een belangrijk onderdeel gezien. Het bedrijf werkt met vrijwel al hun hout van duurzame oorsprong, waarbij het FSC®-keurmerk essentieel is. Door FSC®-gecertificeerd hout te gebruiken, draagt het bedrijf bij aan bosbescherming en het behoud van evenwicht tussen sociale, milieu- en economische belangen. Daarnaast wordt er gewerkt aan een lange levensduur van producten, zodat ze langer gebruikt kunnen worden en minder belasting vallen voor het milieu.

De productie wordt gedaan met een milieuvriendelijke aanpak, waarbij houtafval wordt gebruikt voor de verwarming van de bedrijfsruimtes. Dit levert een aanzienlijke besparing op de CO2-uitstoot op. Ook wordt er gewerkt aan een verpakkingsarmere aanpak, met herbruikbare verpakkingen en gedeeltelijk gecertificeerd hergebruik van plastic.

Conclusie

De opvoeding van kinderen en jongeren in de moderne samenleving is een complexe taak geworden. De vloeibare samenleving, waarin normen en waarden snel veranderen, stelt opvoeders voor nieuwe uitdagingen. Het lectoraat ‘Opvoeden voor de Toekomst’ richt zich op de opvoedingsuitdagingen van nu en de toekomst, met als doel om kinderen en jongeren te begeleiden in hun ontwikkeling. Het concept ‘Talentologie’ biedt een nieuw perspectief op talentontwikkeling, waarin opvoeders zich richten op persoonsvorming, wereldburgerschap en de pedagogische waarde van spel en cultuur.

Bij Kooijmans Quality Tools wordt duurzaamheid als een belangrijk onderdeel gezien, met een focus op milieu, sociale verantwoordelijkheid en ethische onderneming. Deze benadering past bij de moderne opvoeding, waarin kinderen en jongeren worden opgeleid tot betrokken burgers van de toekomst.

Bronnen

1. Opgroeien en opvoeden in vloeibare tijden
2. Werkwijze Tegelzuiger - Tegeltiller
3. Opgroeien & opvoeden in vloeibare tijden
4. Schroef voor Freund 1, 2-4, 1912, 1914, 1954 en 5312
5. Duurzaamheid
6. Opgroeien opvoeden in vloeibare tijden
7. 100 jaar A.H. Kooijmans
8. Terugblik lectorale rede dr. Maike Kooijmans
9. Opgroeien & opvoeden in vloeibare tijden
10. Opgroeien & opvoeden in vloeibare tijden
11. YouTube
12. Elk kind verdient een pedagoog
13. Kooijmans shop
14. Opgroeien & opvoeden in vloeibare tijden