Leren Kinderen Opvoeden: Handvatten en Strategieën voor Ouders en Onderwijs
juli 7, 2025
Weerbaar opvoeden is een strategie die gericht is op het versterken van de vaardigheden van ouders en opvoeders, zodat zij hun kinderen kunnen ondersteunen in hun opvoeding en weerbaarheid tegen invloeden die hen kunnen leiden tot extremisme, radicalisering of andere negatieve ervaringen. Deze interventie is van groot belang, vooral in een land als Nederland, waar diversiteit en culturele verschillen een centrale rol spelen in het dagelijks leven. De nadruk ligt hierbij op het bevorderen van een democratische opvoeding, kritisch denken en open communicatie, zodat ouders en kinderen zich veilig en betrokken kunnen voelen in de maatschappij.
Deze strategie is ontwikkeld met name voor ouders met een migratieachtergrond, die vaak last hebben van culturele botsingen en dilemma’s. Het doel is om hen te ondersteunen bij het opvoeden van hun kinderen op een manier die hen helpt zich thuis te voelen in en verbonden te zijn met Nederland, terwijl ze tegelijkertijd hun eigen waarden en tradities behouden. Door middel van trainingen, voorlichting en ondersteuning worden ouders gestimuleerd om bewust te zijn van hun rol in de opvoeding en om hun kinderen te helpen bij het opbouwen van een sterke identiteit.
Ouders ondersteunen bij weerbaar opvoeden
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en vijf gemeenten hebben samen met pilots ‘weerbaar opvoeden’ gewerkt aan de ondersteuning van religieuze ouders met een migratieachtergrond. Deze ouders hebben extra ondersteuning nodig, omdat zij soms moeite hebben om hun kinderen op zo’n manier op te voeden dat zij zich thuis voelen in en verbonden met Nederland. Daarnaast is het belangrijk dat zij zich weerbaar kunnen opstellen tegen spanningen en negatieve ervaringen, zoals discriminatie of culturele conflicten.
In de pilots ontwikkelden en experimenteerden partijen met samenwerkingen tussen formele en informele partijen en met manieren om met ouders in gesprek te gaan over de omgang met enkele ‘heikele opvoedthema’s’ zoals wij-zij gevoelens en discriminatie. De inzichten van deze pilots zijn verwerkt in een onderzoek dat professionelen helpt bij het opbouwen van gesprekken met ouders over de opvoeding van hun kinderen.
Ondersteuningsmechanismen en trainingen
Er zijn verschillende ondersteuningsmechanismen beschikbaar voor ouders die deel nemen aan weerbaar opvoeden. Hierbij horen helpdesks en nazorg, die beschikbaar zijn voor ouders die na afloop van de trainingen verdere vragen hebben of met specifieke problemen kampen. Daarnaast zijn er vervolgtrainingen en train-de-trainer programma’s, die gericht zijn op het versterken van lokale capaciteiten door ouders en professionals te trainen als ‘opvoedambassadeurs’.
De training en voorlichting voor ouders van (pre)pubers wordt door professionals het meest kansrijk geacht. Dit betekent dat ouders van kinderen in de laatste twee jaar van de basisschool en eerste twee jaar van de middelbare school het meest in het oog worden gehouden. De trainingen richten zich op de basisopvoedingsvaardigheden, waarden in de opvoeding, eerlijkheid in de opvoeding, discriminatie en omgaan met botsing, en verschillen tussen jongens en meisjes in de opvoeding.
Praktijkvoorbeelden en tips
In de praktijk blijkt dat ouders vaak last hebben van culturele en religieuze botsingen en dilemma’s. Ze zijn hierin gevormd door de normen en waarden die zij meekregen uit hun cultuur, geloof en sociale klasse, en op basis van eigen ervaringen en mogelijkheden. Voor kinderen tussen 12 en 20 jaar is identiteitsvorming en zoeken naar verbinding met de samenleving belangrijk. Ze zoeken hierin balans tussen de verwachtingen van de ouders en die van de Nederlandse samenleving. Dit kan lastig zijn als ouders niet bekend zijn met de Nederlandse samenleving, cultuur of het schoolsysteem.
Om dit te ondersteunen, worden er tips en praktijkvoorbeelden aangeboden. Zo is het belangrijk dat ouders een open gesprek met hun kind voeren en verbinding leggen. Dit kan voor ouders nieuw zijn, omdat ze zelf niet zo zijn opgevoed. Daarnaast is het belangrijk dat ouders hun kinderen laten weten dat zij er altijd voor hen zullen zijn, ook als het kind andere keuzes maakt. Ook is het belangrijk om te luisteren naar de wensen en opvattingen van ouders en hen te respecteren.
Ondersteuning via informele opvoedondersteuners
Informele opvoedondersteuners spelen een belangrijke rol bij het begeleiden van ouders in het opvoeden van hun kinderen. Ze gebruiken vaak de tekening van De Boom, als metafoor om ouders (met elkaar) te laten reflecteren over hun wortels, hun angsten en dromen voor hun kind. Daarnaast is het belangrijk dat ouders een luisterend oor krijgen. Dit betekent dat professionals goed moeten verkennen wie er tegenover je zitten. Wat is de achtergrond, opleiding, werk, sociaaleconomische status? Zijn ouders hier geboren en getogen? Zijn ze op de Nederlandse samenleving gericht of (ook) op de familie, gemeenschap en de media uit het herkomstland?
Het is ook belangrijk om vaders actief in te laten stromen. Vaak spelen de moeders de hoofdrol in de opvoeding en blijven vaders op de achtergrond. Nodig ook de vader nadrukkelijk uit voor het gesprek. Dit helpt om een evenwicht te vormen tussen moeder en vader in de opvoeding.
Belangrijke elementen van weerbaar opvoeden
Weerbaar opvoeden richt zich op alle vormen van extremisme, variërend van islamitisch extremisme tot rechts- en links-extremisme en anti-institutioneel extremisme. Het doel is ouders handvatten te geven om te anticiperen op en te reageren op (mogelijke) risicofactoren en signalen van radicalisering, waarbij de nadruk ligt op het bevorderen van een democratische opvoeding, kritisch denken, en open communicatie.
Belangrijke elementen van weerbaar opvoeden zijn:
- Inzicht in de diverse leefwerelden van jongeren: begrip van de invloed van thuis, school, peer-groepen en online omgevingen op de vorming van identiteit en wereldbeeld.
- Betrokkenheid bij de samenleving: het stimuleren van betrokkenheid bij de bredere gemeenschap en democratische waarden om isolement en wij-zij denken te voorkomen.
- Kennis over extremisme en radicalisering: begrip van de verschillende vormen van extremisme, de processen van radicalisering, en de tekenen die kunnen duiden op een verschuiving naar extremistische denkbeelden.
Ondersteuning via opvoedambassadeurs
In het traject Opvoedambassadeurs worden moeders getraind in het voeren van vertrouwelijke gesprekken met andere moeders over opvoedvragen. Opvoedambassadeurs zoeken persoonlijk contact met vrouwen die ‘moeilijk bereikbaar’ zijn (sociaal geïsoleerd of de Nederlandse taal niet goed machtig) en helpen hen met gezinsproblematiek, waaronder radicalisering en huiselijk geweld.
Deze aanpak is vooral gericht op moeders, omdat zij vaak de belangrijkste opvoeders zijn in het gezin. Door middel van de training verkrijgen zij kennis over onderwerpen die met islamitische radicalisering samenhangen en worden hen praktische vaardigheden aangeleerd die de moeders kunnen helpen bij de opvoeding.
Conclusie
Weerbaar opvoeden is een belangrijke strategie voor ouders en opvoeders, met name voor ouders met een migratieachtergrond. Het helpt hen om hun kinderen te ondersteunen in hun opvoeding en weerbaarheid tegen invloeden die hen kunnen leiden tot extremisme, radicalisering of andere negatieve ervaringen. De nadruk ligt hierbij op het bevorderen van een democratische opvoeding, kritisch denken, en open communicatie.
De ondersteuningsmechanismen en trainingen die beschikbaar zijn, helpen ouders om beter met hun kinderen om te gaan en hen te helpen bij het opbouwen van een sterke identiteit. Daarnaast speelt informele opvoedondersteuning een belangrijke rol bij het begeleiden van ouders in het opvoeden van hun kinderen.
Ouders ondersteunen bij weerbaar opvoeden is van groot belang, omdat het helpt bij het opbouwen van een betrouwbare en veilige opvoeding. De inzichten uit de pilots zijn verwerkt in een onderzoek dat professionelen helpt bij het opbouwen van gesprekken met ouders over de opvoeding van hun kinderen. Door middel van deze strategieën en ondersteuning kunnen ouders hun kinderen beter ondersteunen en helpen bij het opbouwen van een sterke identiteit in een divers land als Nederland.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
