Seksuele voorlichting en anticonceptie onder jongeren: Trends en uitdagingen in 2023

De seksuele ontwikkeling van jongeren is in veel opzichten positief. Volgens het onderzoek “Seks onder je 25e 2023” van Rutgers en Soa Aids Nederland genieten de meeste jongeren van seks en voelen ze zich fijn tijdens seksuele ervaringen. Toch blijven er ook zorgenwekkende trends zichtbaar, met name op het gebied van anticonceptiegebruik en seksuele voorlichting. In dit artikel worden de belangrijkste conclusies van dit onderzoek toegelicht, met aandacht voor het gebruik van anticonceptie, seksuele vorming, en de rol van ouders en onderwijs.

Seksuele voorlichting: Een cruciale rol

Deelname aan seksuele voorlichting is voor jongeren van groot belang. Het onderzoek “Seks onder je 25e 2023” toont aan dat jongeren zich bewust zijn van de risico’s van seks zonder bescherming, maar dat het gebruik van anticonceptie afneemt. Dit betekent dat er meer aandacht moet zijn voor het versterken van seksuele voorlichting in het onderwijs en in de maatschappij. Volgens het onderzoek is het gebruik van anticonceptie onder jongeren nog steeds hoog, maar er is sprake van een daling in het gebruik van pil en condoom. De Week van de Liefde, georganiseerd door Soa Aids Nederland en Rutgers, speelt hierbij een belangrijke rol in het bevorderen van seksuele voorlichting op scholen. Het is daarbij van belang dat ouders en onderwijs krachtig samenwerken om jongeren te begeleiden bij het nadenken over seks, anticonceptie en veilige seksuele praktijken.

Anticonceptiegebruik: Daling en gevolgen

Het gebruik van anticonceptie is in de afgelopen jaren afgenomen, met name het gebruik van de pil. Volgens het onderzoek van 2023 is het gebruik van de pil gedaald van 76% in 2012 naar 46% in 2023. Ook het gebruik van het spiraaltje neemt toe, van 6% in 2012 naar 21% in 2023. Hoewel het spiraaltje een betrouwbare methode is, blijft het gebruik van de pil het meest gangbaar onder jongeren. De daling van het gebruik van de pil is onder meer te verklaren door het toenemende aantal jongeren dat geen hormonen wil gebruiken. Meer dan de helft van de meiden die geen anticonceptie gebruiken, wil geen hormonen. Ook het gebruik van condooms neemt af. In 2017 gebruikte nog bijna driekwart van de jongeren een condoom bij de eerste vaginale seks, terwijl dit in 2023 is gedaald naar tweederde. Dit betekent dat het risico op ongeplannede zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen toeneemt.

Seksuele grensoverschrijding en toestemming

Een andere zorgwekkende trend is het aantal jongeren dat aangeeft seksuele grensoverschrijding te hebben meegemaakt. Volgens het onderzoek is het aantal jongeren dat ooit seksuele grensoverschrijding heeft meegemaakt gestegen. Vier procent van de jongens en 20% van de meiden geeft aan weleens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen die zij niet wilden. Ruim de helft van de meiden en een op vier jongens hebben te maken gehad met fysieke seksuele grensoverschrijding. Dit terwijl de meeste jongeren aangeven dat ze altijd zeker weten dat de ander ook seks wil. Tien procent van de jongeren geeft aan dat ze dit niet altijd checken. Meestal geven ze hiervoor als reden dat ze dit wel weten zonder dit te checken. Dit betekent dat er meer aandacht moet zijn voor het bepalen van toestemming bij seksuele activiteiten.

Seksuele vorming: Beperkte kansen voor jongeren

Jongeren geven aan dat ze meer behoefte hebben aan lessen waarin hun vragen over seksualiteit worden beantwoord. GGD Zuid-Limburg traint docenten en zorg-/hulpverleners in het voeren van open en goede gesprekken over seks, soa’s en anticonceptie met kinderen en jongeren. Het onderzoek “Seks onder je 25e 2023” toont aan dat jongeren in de meeste gevallen positief zijn over seksuele voorlichting, maar dat het gebruik van anticonceptie en het gebruik van condooms afneemt. Ook blijkt dat het aantal jongeren dat aangeeft seksueel grensoverschrijdend gedrag mee te maken toeneemt. Dit betekent dat er meer aandacht moet zijn voor het aanbieden van seksuele voorlichting in het onderwijs en in de maatschappij.

Conclusie

De seksuele ontwikkeling van jongeren is in veel opzichten positief. De meeste jongeren genieten van seks en voelen ze zich fijn tijdens seksuele ervaringen. Toch blijven er zorgenwekkende trends zichtbaar, met name op het gebied van anticonceptiegebruik en seksuele voorlichting. Het gebruik van anticonceptie is in de afgelopen jaren afgenomen, met name het gebruik van de pil en het gebruik van condooms. Dit betekent dat het risico op ongeplande zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen toeneemt. Ook blijkt dat het aantal jongeren dat aangeeft seksuele grensoverschrijding te hebben meegemaakt toeneemt. Dit betekent dat er meer aandacht moet zijn voor het bepalen van toestemming bij seksuele activiteiten. Het is daarom belangrijk dat ouders en onderwijs krachtig samenwerken om jongeren te begeleiden bij het nadenken over seks, anticonceptie en veilige seksuele praktijken.

Bronnen

1. Seks onder je 25e 2023 - Rutgers en Soa Aids Nederland
2. GGD Fryslan - Vrij praten over liefde, seks en anticonceptie
3. GGD Dijk & Land - Jongeren positief over seks en seksuele diversiteit
4. Eburon - Seks onder je 25e
5. Soa Aids Nederland - Recordaantal leerlingen krijgt seksuele voorlichting tijdens Week van de Liefde
6. NOS - Veel kritiek op afschaffen jongerendagkaart, maar NS blijft bij besluit
7. GGD Zuid-Limburg - Seksuele gezondheid van jongeren in Limburg
8. CBS - Jeugdmonitor 2023
9. Nederlands Jeugdinstituut - Van jeugd naar volwassenheid