De kracht van meertaligheid in het onderwijs: Jim Cummins en de rol van thuistalen

Meertaligheid is in veel gevallen geen nadeel, maar juist een voordeel voor kinderen. Dit blijkt uit meerdere onderzoeken en beleidsteksten, waaronder het werk van Jim Cummins, een vooraanstaand onderzoeker in het gebied van meertaligheid en onderwijs. In dit artikel worden de kernprincipes van Cummins besproken, met name het ijsbergmodel en het belang van thuistalen bij het leren van een tweede taal. Daarnaast wordt ingegaan op hoe scholen en ouders de meertaligheid van kinderen kunnen benutten om hun leerproces te versterken.

Inleiding

Meertaligheid wordt vaak gezien als een uitdaging, maar onderzoek toont aan dat het een waardevolle bron is voor kinderen. In Nederland groeien ruim 25% van de kinderen op met een andere thuistaal dan het Nederlands. Jim Cummins, een pionier op het gebied van meertaligheid, benadrukt dat thuistalen een cruciale rol spelen in de identiteit en het leerproces van kinderen. Zijn ijsbergmodel laat zien dat de kennis die in de ene taal wordt verworven, helpt bij het leren van een andere taal. Dit artikel bespreekt de kernprincipes van Cummins, de rol van thuistalen in het onderwijs, en hoe scholen en ouders deze taalrijkdom kunnen benutten.

De kracht van thuistalen in het leerproces

Jim Cummins benadrukt dat thuistalen niet alleen een rol spelen in de identiteit van kinderen, maar ook een fundamenteel onderdeel vormen van hun leerproces. In 1976 introduceerde hij het ijsbergmodel, waarin de zichtbare toppen van de ijsberg staan voor de talen die iemand spreekt, terwijl het onderste deel, dat onder water staat, staat voor de algemene kennis en vaardigheden. Deze kennis is cruciaal voor het leren van nieuwe talen.

Volgens Cummins is de thuistaal een soort centraal onderliggend kennisreservoir, dat helpt bij het begrijpen en leren van andere talen. Als een kind bijvoorbeeld in de thuistaal kennis maakt van een bepaald concept, kan het dit concept gemakkelijker overbrengen naar een andere taal. Dit betekent dat het uitsluiten van de thuistalen in de onderwijsomgeving negatief kan zijn voor het leerproces van kinderen.

In een onderzoek naar de invloed van meertaligheid op cognitieve ontwikkeling werd aangetoond dat kinderen die thuis een andere taal spreken, een voordeel hebben ten opzichte van eentalige kinderen. Dit voordeel komt voort uit de ontwikkeling van de hersenen bij tweetalige kinderen. Ze leren sneller om te wisselen tussen verschillende talen en hebben een betere cognitieve controle.

Meertaligheid als identiteitsversterker

Meertaligheid speelt ook een belangrijke rol in de identiteit van kinderen. Jim Cummins benadrukt dat thuistalen een deel zijn van wie je bent en waar je vandaan komt. Het is de taal waarin je de wereld om je heen hebt leren kennen en ontdekken. Het is de taal waarin je je gevoelens uit en waarin je denkt. Het is dus ook een afspiegeling van je wereldkennis.

Als kinderen worden geconfronteerd met de gedachte dat hun thuistaal niet belangrijk is of zelfs een belemmering vormt voor het leren van de schooltaal, kan dit gevolgen hebben voor hun motivatie en inzet op school. Het negeren of ontkennen van de thuistaal kan een groot risico vormen voor de ontwikkeling van kinderen. Dit kan leiden tot een gevoel van onderwaardering en marginalisering, wat op zijn beurt weer het zelfvertrouwen en leerproces van het kind kan beïnvloeden.

De rol van scholen bij het omgaan met meertaligheid

Scholen spelen een cruciale rol bij het omgaan met meertaligheid. Jim Cummins benadrukt dat scholen transformatie moeten ondergaan om taal- en leesvriendelijke ecosystemen te worden. Dit houdt in dat scholen de meertaligheid van leerlingen moeten erkennen en benutten, in plaats van te proberen deze te onderdrukken.

Een van de belangrijkste principes is het benutten van de thuistalen van leerlingen. Dit betekent dat leerlingen hun thuistaal mogen gebruiken in de klas, zodat ze hun kennis kunnen overbrengen naar de schooltaal. Bijvoorbeeld, als een leerling een les krijgt over planten, kan hij of zij eerst in de thuistaal over die plant bespreken en dan pas overgaan op het Nederlands. Dit helpt de leerling om de begrippen eerst in de taal te begrijpen waarin hij of zij comfortabel is, waarna het overbrengen naar de schooltaal makkelijker is.

Daarnaast is het belangrijk dat scholen een inclusieve omgeving creëren, waarin alle kinderen zich herkennen in de materialen en inrichting. Dit kan worden gedaan door boeken en materialen te kiezen die de diversiteit in de groep en de samenleving weerspiegelen. Bijvoorbeeld, boeken met blanke kinderen of beeldende kunst die alleen op een bepaalde manier wordt afgebeeld, kunnen leiden tot een gevoel van onderwaardering en marginalisering bij kinderen.

De bijdrage van ouders bij de meertalige ontwikkeling

Ouders spelen een cruciale rol bij de meertalige ontwikkeling van kinderen. Volgens onderzoek is het belangrijk dat ouders hun kinderen zoveel mogelijk in hun thuistaal laten praten, ook als ze zelf niet perfect in die taal zijn. Dit helpt de kinderen om een rijke woordenschat op te bouwen en hun taalontwikkeling te ondersteunen.

Jim Cummins benadrukt dat ouders hun kinderen moeten steunen in hun taalontwikkeling, in plaats van te proberen hen te laten leren in een taal waarin ze zelf niet vloeiend zijn. Dit kan leiden tot een sterker gevoel van zelfvertrouwen en identiteit bij het kind.

De betekenis van kansenongelijkheid in de groep

Kansenongelijkheid is een belangrijk thema in de groep. Jim Cummins benadrukt dat kinderen die zich gemarginaliseerd voelen, vaak last hebben van lagere verwachtingen van pedagogen. Dit kan leiden tot een gevoel van onderwaardering en belemmering in hun leerproces.

Om kansenongelijkheid aan te pakken, is het belangrijk dat scholen en ouders de diversiteit in de groep erkennen en benutten. Dit kan worden gedaan door inclusieve materialen te kiezen, het gebruik van thuistalen te stimuleren, en een omgeving te creëren waarin alle kinderen zich veilig en gewaardeerd voelen.

Conclusie

Meertaligheid is geen nadeel, maar een voordeel voor kinderen. Jim Cummins benadrukt dat thuistalen een cruciale rol spelen in de identiteit en het leerproces van kinderen. Zijn ijsbergmodel laat zien dat de kennis die in de ene taal wordt verworven, helpt bij het leren van een andere taal. Scholen en ouders moeten hier rekening mee houden en de meertaligheid van kinderen benutten om hun leerproces te versterken. Door een inclusieve omgeving te creëren, kunnen kinderen zich veiliger en beter ontwikkelen.

Bronnen

1. Lezen Centraal: De kracht van meertaligheid
2. Early Years Blog: Alle talen welkom
3. Iedereen leest: Een meertalige maatschappij weerspiegelen op school
4. NVO: Meertaligheid geen nadeel maar voordeel
5. Leraar24: De kracht van thuistaal in de klas
6. Boekenbijlage: Het voordeel van meertaligheid
7. De Balie: De meerwaarde van meertaligheid
8. Lowan: Vakkennis nieuwkomers PO
9. Tijdschrift Les: Een roep om de meertaligheid van leerlingen te erkennen en benutten
10. Early Years Blog: Kansenongelijkheid aanpakken in de groep
11. Language in Interaction: Meertaligheid geen nadeel maar voordeel
12. NT2-sites: Meertaligheid nadeel of voordeel