Jeugd, samenleving en opvoeding: een onderzoek naar inclusiviteit en diversiteit

Inleiding

De rol van jeugd in de samenleving is van groot belang voor de toekomst van de maatschappij. In dit artikel worden de kernpunten besproken die gerelateerd zijn aan jeugd, opvoeding en de invloed van diversiteit en ongelijkheid. De informatie is gebaseerd op gegevens uit meerdere bronnen, waaronder rapporten van de Nationale Wetenschapsagenda, studies van KIS en onderzoek van het JSO Expertisecentrum. De focus ligt op de uitdagingen en kansen die jeugdige personen ervaren in een steeds complexere en diversere samenleving. Daarnaast wordt gekeken naar de rol van opvoeders, de invloed van culturele en religieuze achtergronden en het belang van inclusieve opvoeding.

De rol van jeugd in de samenleving

Jeugd is het fundament van elke maatschappij. Het is de periode waarin kinderen leren om te denken, te communiceren en zich in te leven in de wereld om hen heen. De Nationale Wetenschapsagenda benadrukt dat de 21e-eeuw uitdagingen oplegt die een nieuwe kijk op de opvoeding van jeugdige personen vereisen. Hieronder staan drie thema’s centraal: ‘Leren en ontwikkelen in verschillende contexten’, ‘Diversiteit en ongelijkheid’ en ‘Normativiteit van opvoeding en onderwijs’.

In de context van ‘Leren en ontwikkelen in verschillende contexten’ wordt benadrukt dat jeugdigen zich ontwikkelen binnen verschillende sociale contexten, zoals thuis, op school, op straat en online. Onderzoek naar de complexe wisselwerking tussen deze contexten kan tot nieuwe inzichten leiden over de ontwikkeling van de huidige generatie jeugdigen. Dit benadruidt het belang van een geïntegreerde aanpak van opvoeding, waarbij zowel de rol van ouders als die van scholen en andere maatregelen centraal staan.

Diversiteit en ongelijkheid

De grote diversiteit aan achtergronden en kenmerken van jeugdigen gaat nog te vaak samen met ongelijkheid in uitgangsposities, kansen en effectiviteit van preventie en interventies. De Nationale Wetenschapsagenda benadrukt dat er onderzoek nodig is naar de factoren die een rol spelen bij het bestaan van achterstand en risico, uiteenlopend van laaggeletterdheid tot kindermishandeling. Niet alleen bij de jeugd, ook tussen generaties is dit onderzoek van belang.

Bijvoorbeeld, kinderen met een migratieachtergrond groeien vaker op in armoede en vinden moeilijker een baan of stageplek. Ook hun ouders lopen soms tegen dilemma’s aan. KIS wil bijdragen aan een positieve (meervoudige) identiteitsontwikkeling van jongeren met uiteenlopende achtergronden. Daarbij wordt zowel de rol van vaders als opmerkelijke aspecten van meervoudige identiteiten van jongeren bekeken. Dit benadruidt het belang van inclusieve opvoeding, waarbij elk kind op zijn of haar eigen manier kan opgroeien.

Normativiteit van opvoeding en onderwijs

De normativiteit van opvoeding en onderwijs is een ander belangrijk thema. De onderliggende normen en doelen van opvoeding en onderwijs zijn echter zelf zelden expliciet onderwerp van discussie of bestudering in praktijk en onderzoek. Theoretisch en empirisch onderzoek is noodzakelijk om nieuwe opvoedings- en onderwijsdoelen te funderen en de belangen van kinderen hierin te waarborgen.

De Nationale Wetenschapsagenda benadrukt dat er sprake is van een veranderende bevolking, met een vergrijzende bevolking en beïnvloed door migratie. Dit vraagt om een nieuwe kijk op de manier waarop wij onze jeugd voorbereiden op hun toekomst. Daarbij staat de positie van Nederland in de wereld centraal, evenals de houdbaarheid van de welvaartsstaat. Ook wordt gekeken naar de balans tussen vrijheid en (individuele en collectieve) verantwoordelijkheid.

De rol van vaders in de opvoeding

De rol van vaders is essentieel voor de ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Maar in zowel beleid als praktijk en onderzoek blijven zij vaak onderbelicht. Vooral als het gaat om vaders met een migratieachtergrond en vaders van kleur. KIS wil dit veranderen door een kennisgids te ontwikkelen die professionals, beleidsmakers en andere betrokkenen een verdiepend en actueel overzicht geeft van kennis, praktijkvoorbeelden en wet- en regelgeving rond het thema inclusief vaderschap.

Een pleidooi voor erkenning, ruimte en herstel wordt geuit in het artikel ‘Vaders doen ertoe – ook als het moeilijk is’. Hierin wordt benadruidt dat vaders, ook als het moeilijk is, van groot belang zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Wanneer vaders zich gezien en serieus genomen voelen, kunnen ze een positieve, stabiliserende rol spelen binnen het gezin. Dit benadruidt het belang van een inclusieve opvoeding, waarbij zowel moeders als vaders betrokken raken bij de ontwikkeling van hun kinderen.

Ondersteuning van ouders bij religieuze opvoeding

Ondersteuning bij religieuze opvoeding kan ouders helpen richting te geven aan kinderen in de religieuze opvoeding en zich daadkrachtig te voelen als opvoeder in de Nederlandse context. Ouders, ondersteuners van ouders en gemeenten geven echter aan dat ondersteuning van ouders bij islamitische religieuze opvoeding nog een onderbelicht thema is. KIS bundelde kennis en handvatten in een infographic om dit thema te ondersteunen.

Ongelijkheid en het voorkomen ervan

Kansen en belemmeringen bij opgroeien en opvoeden zijn ongelijk verdeeld, samenhangend met bijvoorbeeld gezinsinkomen, kansen op school en werk, migratieachtergrond en ook houding jegens minderheden in de samenleving en institutionele hindernissen. In het onderzoek van de onderzoeksgroep jeugd staat het voorkomen en bestrijden van ongelijkheid in kansen centraal, zowel door aandacht voor wat speelt bij gezinnen en jeugdigen als voor verbeteringen binnen de systemen voor ondersteuning en zorg en binnen beroepsopleidingen.

Samenwerking tussen ouders, scholen en maatregelen

Een gemeenschap die er voor iedereen anders uit kan zien, waarbij alle personen uit de omgeving van een gezin betrokken zijn bij het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren, wordt ook wel aangeduid als 'pedagogische civil society'. Binnen dit gedachtegoed wordt er gefocust op het versterken van de samenleving door in te zetten op de gezamenlijke verantwoordelijkheden van medeopvoeders in de opvoeding.

Wanneer hierop wordt ingezet is de kans groter dat kinderen en jongeren zich positief ontwikkelen, het functioneren binnen het gezin versterkt wordt en eenvoudige (opvoed)vragen minder snel richting hulpverlening gaan, omdat binnen het netwerk antwoord gevonden kan worden. Dit is van belang omdat ouders steeds vaker en sneller hulp vragen binnen de jeugdzorg.

Conclusie

De opvoeding van jeugdige personen is van groot belang voor de toekomst van de samenleving. In dit artikel zijn kernpunten besproken die gerelateerd zijn aan jeugd, opvoeding en de invloed van diversiteit en ongelijkheid. De informatie is gebaseerd op gegevens uit meerdere bronnen, waaronder rapporten van de Nationale Wetenschapsagenda, studies van KIS en onderzoek van het JSO Expertisecentrum. De focus ligt op de uitdagingen en kansen die jeugdige personen ervaren in een steeds complexere en diversere samenleving. Daarnaast wordt gekeken naar de rol van opvoeders, de invloed van culturele en religieuze achtergronden en het belang van inclusieve opvoeding. De rol van vaders in de opvoeding, ondersteuning van ouders bij religieuze opvoeding, ongelijkheid en het voorkomen ervan, en samenwerking tussen ouders, scholen en maatregelen zijn centraal geweest in dit artikel.

Bronnen

1. Ouders van tegendraadse jeugd
2. Alles over het NOS Jeugdjournaal
3. Voor veel kinderen is het een droom: beroemd worden
4. Gezamenlijke verantwoordelijkheden
5. Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs
6. Jeugd en opvoeding
7. Binnen de onderzoeksgroep jeugd
8. Kindervraag: Wat is het hoogste gebouw van de wereld?
9. JSO Expertisecentrum voor Jeugd, Samenleving en Opvoeding
10. De route Jeugd heeft een Kennisagenda opgesteld