Jagen, verzamelen, opvoeden: Een alternatieve kijk op het opvoeden van kinderen

In de hedendaagse samenleving wordt opvoeden vaak gezien als een strijd om macht en controle. De meeste ouders raken in de war door de overvlood aan opvoedingsmethoden en adviezen. Het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff biedt een nieuw perspectief op het opvoeden van kinderen. De auteur onderzoekt hoe oude culturen, zoals de Maya’s, de Inuit en de Hadzabe, hun kinderen opvoeden en leert hieruit lessen die ook in het Westen van toepassing kunnen zijn. Dit artikel bespreekt de kernprincipes van het boek en geeft praktische tips voor ouders, opvoeders en verzorgenden.

Inleiding

Jagen, verzamelen, opvoeden is een boek dat ontstaan is uit de zoektocht van Michaeleen Doucleff naar een betere opvoedingsmethode voor haar dochter. Ze ontdekte dat veel opvoedkundige adviezen gebaseerd zijn op een Europese-Amerikaanse visie, die vaak weinig onderbouwing heeft. De auteur reisde naar drie culturen met een eeuwenoude kennis over opvoeden: de Maya’s, de Inuit en de Hadzabe. In haar boek deelt ze haar ervaringen en lessen die ze leerde van deze gemeenschappen. De kern van het boek is dat kinderen in veel culturen op een andere manier worden opgevoed dan in het Westen. In plaats van controle en angst, wordt er gewerkt met samenwerking, vertrouwen en autonomie. Dit artikel geeft een overzicht van de belangrijkste leerstijlen en praktijken die uit het boek voortkomen.

De kernprincipes van Jagen, verzamelen, opvoeden

1. Saamhorigheid, Aanmoediging, Autonomie en Minimaal Ingreep (SAAM-methode)

De SAAM-methode is een centraal concept in het boek. Deze methode omvat vier basisprincipes:

• Saamhorigheid: Kinderen hebben een aangeboren drang om samen te werken. In veel culturen wordt deze drang gestimuleerd door hen deel te laten nemen aan de dagelijkse taken van het gezin. In het Westen wordt vaak te veel nadruk gelegd op zelfstandigheid, wat de natuurlijke behoefte van kinderen om samen te werken kan onderdrukken.
• Aanmoediging: In plaats van beloningen te geven, wordt kinderen aangemoedigd door hun inzet en bijdrage te erkennen. De Maya’s geven bijvoorbeeld geen lof, maar wel een non-verbale goedkeuring, zoals een knikje of een hand op de schouder.
• Autonomie: Kinderen krijgen ruimte om hun eigen keuzes te maken. De Hadzabe geven hun kinderen veel autonomie, maar houden ze tegelijkertijd in de gaten. Ze verwachten dat kinderen verantwoordelijkheid nemen voor hun acties.
• Minimaal Ingreep: Ouders geven zoveel mogelijk ruimte aan kinderen, zonder direct in te grijpen. Dit leidt tot minder ruzie en meer zelfstandigheid bij kinderen. De Inuit zijn een voorbeeld van een cultuur die weinig ingrijpt en kinderen leert hun emoties onder controle te houden.

2. De rol van het gezin

In veel culturen is het gezin een unit waarin iedereen bijdraagt aan de dagelijkse taken. De Maya’s en Hadzabe zien het helpen van ouders als een natuurlijke functie van kinderen. Kinderen worden vanaf een jonge leeftijd aangemoedigd om mee te helpen, zodat ze leren hoe ze hun eigen verantwoordelijkheden kunnen opnemen. In het Westen is het vaak lastiger om kinderen te laten meedoen aan taken, omdat ze vaak worden gezien als ‘slechte’ hulp. Het boek benadruit dat kinderen vanuit hun natuurlijke behoefte om bij te dragen, actief kunnen worden gemaakt.

3. Emotionele beheersing

In het Westen wordt vaak gesproken over opvoedstrijd en het beheersen van kinderlijke driftbuien. In de Inuit-cultuur wordt het gedrag van kinderen gezien als een normaal onderdeel van het groeiproces. Ouders leren hun kinderen om hun emoties onder controle te houden, in plaats van te schreeuwen of te bestraffen. Het boek benadrukt dat het niet om het beheersen van kinderen gaat, maar om het leren van ouders om hun eigen emoties te beheersen.

4. Samenwerking in plaats van controle

De opvoedingsstijl van de drie culturen is gebaseerd op samenwerking en vertrouwen. In plaats van te controleren, wordt er gewerkt met vertrouwen in de capaiteiten van kinderen. De Hadzabe geven hun kinderen veel autonomie, maar houden ze wel in de gaten. De Maya’s leren hun kinderen om vanaf jonge leeftijd mee te helpen aan taken, zodat ze leren hoe ze hun eigen verantwoordelijkheden kunnen opnemen. In het Westen wordt vaak te veel nadruk gelegd op controle en bestraffen, wat kan leiden tot een verlies van de natuurlijke samenwerking tussen ouders en kinderen.

Praktische tips uit het boek

1. Help kinderen om hun eigen verantwoordelijkheden te nemen

In het boek wordt aangeraden om kinderen vanaf een jonge leeftijd te leren om hun eigen taken op te nemen. Dit kan door ze te laten meedoen aan taken zoals het opruimen van speelgoed, het helpen bij het eten op tafel, of het opvoeden van huisdieren. Het doel is om kinderen te leren dat ze een bijdrage kunnen leveren aan het gezin, in plaats van alleen te worden gezien als een last.

2. Geef kinderen ruimte om te leren

In veel culturen worden kinderen gelaten om hun eigen keuzes te maken, zonder directe beïnvloeding van ouders. Het boek benadrukt dat kinderen vanuit hun natuurlijke behoefte om bij te dragen, actief kunnen worden gemaakt. Ouders moeten proberen hun kinderen te laten leren door te observeren en te experimenteren, in plaats van te veel instructies te geven.

3. Gebruik niet te veel beloningen

Het boek benadrukt dat het geven van beloningen en lof niet altijd helpt om kinderen te motiveren. In plaats daarvan wordt aangeraden om kinderen te laten zien dat hun bijdrage waardevol is. Dit kan worden gedaan door hen te laten meedoen aan taken en hen te laten zien dat hun werk echt nodig is.

4. Vermijd het gebruik van schreeuwen en bestraffen

In de Inuit-cultuur wordt het gedrag van kinderen gezien als een normaal onderdeel van het groeiproces. Ouders leren hun kinderen om hun emoties onder controle te houden, in plaats van te schreeuwen of te bestraffen. Het boek benadrukt dat het niet om het beheersen van kinderen gaat, maar om het leren van ouders om hun eigen emoties te beheersen.

Conclusie

Jagen, verzamelen, opvoeden biedt een nieuw perspectief op het opvoeden van kinderen. De auteur benadrukt dat kinderen in veel culturen op een andere manier worden opgevoed dan in het Westen. In plaats van controle en angst, wordt er gewerkt met samenwerking, vertrouwen en autonomie. De kernprincipes van het boek, de SAAM-methode, kunnen helpen bij het opbouwen van een betere opvoedingsstijl. Door kinderen te leren om hun eigen verantwoordelijkheden te nemen, ruimte te geven om te leren en hun eigen keuzes te maken, kunnen ouders een betere band met hun kinderen opbouwen. Het boek is een waardevol hulpmiddel voor ouders, opvoeders en verzorgenden die op zoek zijn naar alternatieve opvoedmethoden.

Bronnen

1. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
2. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
3. Jagen, verzamelen, opvoeden
4. Jagen, verzamelen, opvoeden
5. Jagen, verzamelen, opvoeden
6. Jagen, verzamelen, opvoeden
7. Jagen, verzamelen, opvoeden in moderne tijden
8. Jagen, verzamelen, opvoeden - Luisterboek
9. Ik dacht dat ik een goede ouder was tot ik dit boek las