Injuncties in de opvoeding: Wat ouders moeten weten

De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel emotioneel als intellectueel verantwoordelijkheid vraagt. In de praktijk van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) en andere opvoedingsondersteunende instellingen worden veel problemen geopperd die vaak worden beïnvloed door bepaalde boodschappen die ouders aan hun kinderen geven. Deze boodschappen, vaak niet expliciet uitgesproken, worden in de transactionele analyse (TA) aangeduid als injuncties. Deze injuncties kunnen invloed hebben op het gedrag, de persoonlijkheid en de ontwikkeling van het kind. In dit artikel worden de belangrijkste injuncties besproken, hun impact op de opvoeding en de manieren waarop ouders hiermee om kunnen gaan.

Wat zijn injuncties?

Injuncties zijn boodschappen die ouders aan hun kinderen geven vanuit hun Kind-egotoestand op momenten dat ze ongelukkig, angstig, woedend of teleurgesteld zijn. Deze boodschappen worden niet letterlijk gezegd, maar worden wel door het kind opgevat als een bepaalde regel of beperking. Het kind trekt op basis van deze boodschappen zijn/haar conclusie en neemt een besluit. Het kind legt zich met de injuncties in feite zelf een verbod of een beperking op.

De term injunctie komt van het Latijnse injunctio, wat letterlijk “toevoegen” betekent. In de context van de opvoeding duidt het op een onbewuste boodschap die het kind opvangt en die het gedrag beïnvloedt. Deze boodschappen kunnen van invloed zijn op de manier waarop het kind zich voelt, zich gedraagt en zich ontwikkelt.

Belangrijkste gebieden van injuncties

Volgens Bob en Mary Goulding (1976) zijn de belangrijkste gebieden waarop we injuncties kunnen hebben als volgt:

• Besta niet (je bent niet gewenst, je had er niet moeten zijn)
• Wees niet belangrijk (anderen gaan voor, jouw mening doet er niet toe)
• Wees jezelf niet (je bent van het verkeerde geslacht)
• Wees geen kind (gedraag je verantwoordelijk en als volwassene; vaak het oudste kind)
• Groei niet op (blijf altijd mijn kindje; vaak het jongste kind)
• Hoor er niet bij (je bent het buitenbeentje, jij telt niet mee)
• Kom niet dichtbij (kom niet fysiek of emotioneel te dichtbij; vertrouw op niemand)
• Wees niet gezond of normaal (door abnormaal te doen of ziek te zijn krijg je aandacht)
• Denk niet (denk niet zelfstandig na, wij ouders weten overal raad op)
• Voel niet (geen emoties graag)
• Doe niet (het is veiliger om helemaal niets te doen)
• Heb geen succes (je doet ook nooit iets goed)
• Heb geen behoefte (jij hebt niks te willen, de behoeften van anderen gaan voor)

Deze lijst wordt vaak aangevuld met meer specifieke injuncties, zoals:

• Wees niet jezelf (je bent van het verkeerde geslacht)
• Wees geen kind (gedraag je verantwoordelijk en als volwassene)
• Kom niet dichtbij (kom niet fysiek of emotioneel te dichtbij)
• Groei niet op (blijf altijd mijn kindje)

Invloed van injuncties op de opvoeding

Injuncties kunnen op verschillende manieren invloed hebben op de opvoeding van kinderen. Ze kunnen leiden tot beperkte autonomie, emotionele onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen en problemen met het opbouwen van een gezonde identiteit. De invloed van deze injuncties is vaak onbewust, maar kan wel leiden tot gedrag dat niet past bij het eigen gedrag of de verwachtingen van ouders.

Voorbeelden van injuncties in de praktijk

1. Besta niet

Een kind dat de boodschap “je bent niet gewenst” opvangt, kan later een gevoel van onwaardering of onveiligheid ontwikkelen. Dit kan leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen of een gevoel van onzekerheid over de eigen waarde.

2. Wees niet belangrijk

Als een kind leert dat zijn mening niet van belang is, kan dit leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen en een verminderde bereidheid om zichzelf te laten horen. Dit kan zich voordoen in de schoolomgeving, waar het kind zich onzeker voelt bij het stellen van vragen of het delen van meningen.

3. Wees geen kind

Deze injunctie kan voorkomen dat een kind zich als kind mag gedragen. Het kind moet zich gedragen alsof het al volwassen is, wat kan leiden tot oververzorging, stress of een gebrek aan speelsheid.

4. Groei niet op

Een kind dat wordt geacht “altijd mijn kindje” te blijven, kan moeite hebben met het ontwikkelen van autonomie. Dit kan leiden tot een gebrek aan verantwoordelijkheid of het vermogen om zelfstandig te leren denken.

Hoe herken je injuncties?

Injuncties zijn meestal niet expliciet uitgesproken, maar ze kunnen worden herkend aan het gedrag van het kind. De volgende kenmerken kunnen wijzen op de aanwezigheid van bepaalde injuncties:

• Het kind voelt zich onwaardig of onveilig.
• Het kind heeft moeite met het opbouwen van zelfvertrouwen.
• Het kind gedraagt zich te veel als volwassene of te weinig als kind.
• Het kind ontwikkelt geen persoonlijkheid of identiteit.
• Het kind voelt zich onzeker of onbegrepen.

Hoe omgaan met injuncties?

Ouders die de aanwezigheid van injuncties herkennen, kunnen hierop reageren door bewust te zijn van hun eigen gedrag en de boodschappen die ze geven. Hier zijn enkele tips:

1. Bewust zijn van je eigen gedrag

Ouders moeten zich realiseren dat hun gedrag en hun boodschappen invloed kunnen hebben op de opvoeding van hun kind. Het is belangrijk om te reflecteren op hoe je met je kind omgaat en of je bepaalde boodschappen geeft die het kind kunnen beïnvloeden.

2. Open communicatie

Een open communicatie met het kind helpt om onzekerheid en onwetendheid te vermijden. Het is belangrijk om te luisteren naar het kind en het gevoel van waarde te geven.

3. Een gezonde balans tussen bescherming en autonomie

Een gezonde opvoeding vereist een balans tussen bescherming en autonomie. Ouders moeten de kans bieden aan hun kind om te leren, te experimenteren en fouten te maken, zonder dat het kind zich onveilig of onwaardig voelt.

4. Hulp zoeken

Als de invloed van injuncties zichtbaar is en het gedrag van het kind beïnvloedt, is het belangrijk om hulp te zoeken bij professionals, zoals een kinderpsycholoog of opvoedingsadviseur.

De rol van de jeugdgezondheidszorg (JGZ)

De JGZ speelt een belangrijke rol in de opvoedingsondersteuning. De richtlijn Opvoedingsondersteuning is bedoeld om de preventie, signalering en aanpak van opvoedingsvragen en lichte opvoedproblemen te onderbouwen en te stroomlijnen. Deze richtlijn bevat aandacht voor de opvoedingsvragen van ouders, de voorlichting over de opvoeding en de inschakeling van gespecialiseerde expertise bij opvoedingsproblemen.

De richtlijn benadrukt ook de noodzaak van anticiperende voorlichting en het bieden van ondersteuning op basis van evidence-based informatie. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de behoeften van ouders met verschillende niveaus van scholing, basisvaardigheden en beheersing van het Nederlands.

Conclusie

Injuncties zijn onbewuste boodschappen die ouders aan hun kinderen geven en die invloed kunnen hebben op het gedrag, de persoonlijkheid en de ontwikkeling van het kind. Het herkennen en omgaan met deze injuncties is belangrijk om een gezonde opvoeding te waarborgen. Ouders die zich bewust zijn van hun eigen gedrag en de boodschappen die ze geven, kunnen een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van hun kind. De JGZ speelt hierbij een belangrijke rol door opvoedingsondersteuning te bieden en professionele hulp te verlenen bij opvoedingsvragen.

Bronnen

1. https://www.jgzrichtlijnen.nl/richtlijn/jgz-richtlijn-opvoedondersteuning/2-definities-en-achtergrondinformatie/2-3-wensen-behoefte-en-opvattingen-van-ouders/2-3-1-welke-opvoedproblemen-en-opvoedvragen-hebben-ouders/
2. https://ta-academie.nl/kennisbank/injuncties/
3. https://www.jgzrichtlijnen.nl/richtlijn/jgz-richtlijn-opvoedondersteuning/1-inleiding/
4. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderlijk-gezag/vraag-en-antwoord/rechten-plichten-ouderlijk-gezag
5. https://www.nji.nl/opvoeden-en-ouderschap/richtlijn-opvoedingsondersteuning
6. https://watwiljijvandaagveranderen.nl/KennisbankTAen_Coaching/script/injuncties/
7. https://boommanagement.nl/artikel/transactionele-analyse-in-je-coachpraktijk/
8. https://www.in-vloed.nl/aanbod/transactionele-analyse/modellen-info
9. https://www.teamchange.nl/strooks-stoppers-twee-ta-concepten/
10. https://www.3dmens.nl/drivers-en-injuncties/