Onderwijs en Opvoeding aan de HvA: Contactgegevens, Opleidingen en Praktijkgerichtheid
juli 6, 2025
De puberteit is een van de moeilijkste en meest uitdagende fasen in het leven van een kind. Het is een periode van grote lichamelijke, psychische en emotionele veranderingen, waarin het kind zich ontwikkelt tot een volwassene. Voor ouders is dit een tijdstip waarin ze veel te maken krijgen met veranderingen in het gedrag van hun kind, maar ook met het moeilijke balanceren tussen loslaten en grenzen stellen. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten besproken over hoe je met je puber omgaat, gebaseerd op informatie uit diverse bronnen over de puberteit en opvoedingsstrategieën.
De puberteit: wat is dat?
De puberteit is de levensfase tussen kind en volwassenheid. Het kind maakt allerlei lichamelijke en psychische veranderingen door die hem of haar voorbereiden op een leven als volwassene. Veel pubers zoeken in deze tijd de grenzen op van hun onafhankelijkheid. Het is een tijdstip waarin kinderen zich ontwikkelen tot volwassenen, en waarin ze veel veranderingen ondergaan. Het begint meestal tussen de 10 en 15 jaar bij meisjes, en tussen de 12 en 16 jaar bij jongens. De puberteit duurt gemiddeld ongeveer vier tot zes jaar, maar kan ook langer duren.
In de puberteit verandert er van alles in de hersenen van kinderen, wat maakt dat er ook het nodige verandert in hun gedrag. Met name in het voorste deel van het brein (de prefrontale cortex) vinden in de puberteit nog grote veranderingen plaats. Dit deel van het brein is verantwoordelijk voor onder andere planning en organisatie, het reguleren van emoties en het overzien van de relatie tussen oorzaak en gevolg. Een soort ‘verbouwing terwijl de winkel open is’. Tijdens deze periode van reorganisatie van de hersenen is het onrustig in het hoofd van je puber. Soms is het zelfs regelrechte chaos.
Typisch pubergedrag en de rol van het puberbrein
De puberteit is gekenmerkt door veel variatie in gedrag, en veel ouders ontmoeten regelmatig problemen bij het opvoeden van hun puber. Typisch pubergedrag omvat onder andere het experimenteren met nieuwe gedragingen, het zoeken naar onafhankelijkheid, het losmaken van ouders, en het opdoen van ervaringen met liefde, seksualiteit en sociale relaties. De hersenen van pubers zijn nog in ontwikkeling, waardoor ze vaak risico’s opzoeken, emoties moeilijker onder controle kunnen houden, en moeite hebben met het overzien van langere termijngevolgen.
De sterke en ‘iets minder sterke’ punten van het puberbrein zijn als volgt:
- Pubers voelen minder remmingen en zijn geneigd om risico’s op te zoeken.
- Emoties onder controle houden gaat moeizaam.
- Concentreren is moeilijk; pubers zijn snel afgeleid en hebben moeite met plannen.
- Het overzien van lange termijngevolgen lukt niet of niet zo goed.
- Pubers worden avondmensen doordat hun bioritme verandert.
- Pubers zijn erg op zoek naar acceptatie en wat hen beïnvloedbaar maakt.
- Pubers zijn gevoeliger voor beloning dan voor straf.
Deze kenmerken maken het voor ouders moeilijk om met hun puber om te gaan, maar het is ook een tijdstip waarin de puber zich ontwikkelt tot een zelfstandige volwassene. Het is belangrijk om dit te begrijpen en te geloven dat het bijna altijd weer in orde komt.
Hoe ga je om met je eigenwijze puber?
Pubers zijn vaak eigenwijs; ze zijn het liever niet met je eens. Dat komt door de groei van de hersenen en de wil om zelfstandig te worden. Als je kind in de puberteit zit, kun je voor lastige kwesties komen te staan. Veel ouders vinden de puberteit niet de leukste tijd. Ook als je kind tot dan toe niet zo ‘pittig’ was, kan dat nu zo maar veranderen. Je kind is in een andere fase beland. Een fase waarin alles op losse schroeven staat, je kind zijn eigen weg zoekt, zijn eigen mening vormt.
Om met je eigenwijze puber om te gaan, zijn er een aantal tips die je kunt toepassen:
- Luister naar je puber. In plaats van meteen zeggen wat ze moeten doen, kun je pubers beter zelf laten bedenken wat ze kunnen doen.
- Leg uit waarom je iets wilt. Leg bijvoorbeeld uit waarom je wilt dat je dochter op tijd thuiskomt.
- Onderhandel samen over regels. Geef bijvoorbeeld aan dat je wilt dat je zoon één keer per week zijn bed verschoont. Meer niet. Bemoei je niet te veel met zijn kamer.
- Laat pubers zelf de gevolgen van hun gedrag ontdekken. Gooit je zoon zijn sportkleren niet in de wasmand? Doe het dan zelf ook niet. Dan moet hij in zijn vieze kleren sporten. Dat wil hij niet. Zo help je hem te doen wat jij vraagt.
- Beloon je puber. Dat werkt beter dan kritiek geven. Gebruik bijvoorbeeld punten: je dochter krijgt 10 punten als ze opruimt. Bij 50 punten krijgt ze dubbel zakgeld.
Belangen en verantwoordelijkheden
Een van de belangrijkste ontwikkelingsopdrachten voor pubers is zich losmaken van hun ouders. Je dochter van 11 die ‘opeens’ geen kus of knuffel meer wil in het openbaar. Of je zoon van 13 die echt niet meer mee wil op familiebezoek. Het is afscheid nemen van de kindertijd en de nauwe band die ze toen hadden met hun ouders. En het is voorbereiden op het moment dat ze uit huis gaan. En dat kunnen ze je soms hard laten voelen met hun ‘typische pubergedrag’.
Het is belangrijk dat je het juiste moment kiest om te communiceren met je puber. Hoe kies je een goed moment en hoe heb je een goed gesprek met je kind? De beste manier om ruzies te vermijden is door met je puber te onderhandelen over regels en grenzen. Over welke regels kun je onderhandelen en hoe doe je dat?
Communicatie en luisteren
De meeste ouders vinden het lastig om met hun puber te communiceren. Veel meer dan ‘ja’, nee’, ‘duh’ en ‘boeit me niet!’ komt er soms niet uit. Hoe zorg je nou dat je wel een normaal gesprek kunt voeren met je puber? In dit artikel hebben we een aantal handige tips geformuleerd waardoor omgaan en communiceren met pubers beter zal verlopen.
Stel neutrale vragen. Neutraal betekent geïnteresseerd, niet koud of afstandelijk. De kunst is eigenlijk dat je je kind vragen stelt, zonder dat je een standpunt inneemt of een aanname doet. Suggesties kunnen daar bijvoorbeeld wel bij helpen: Is het dit? Of is het dat? Belangrijk is dat je het gesprek op gang krijgt zonder te psychologiseren. Neem de tijd om écht naar het verhaal van je puber te luisteren.
Creëer een veilige haven. Door een openheid van praten te creëren in huis, krijg je soms dingen te horen die je vaak minder leuk vindt. Uiteraard heb je als ouder al snel een mening over een onderwerp, zeker als het gaat om gevoelige onderwerpen. Bescheidenheid siert de mens en ook zeker in dit geval. Praten over gevoelige onderwerpen loopt vaak stroef, omdat een puber zich vaak afvraagt wat jij als ouder van hem of haar vindt als je het hele verhaal hebt gehoord. Reageer daarom neutraal en laat adviezen en oplossingen even achterwege. Hier zijn pubers namelijk allergisch voor!
Onderhandelen en grenzen stellen
Grenzen stellen zorgt voor duidelijkheid en is goed voor de ontwikkeling van je puber. Hoe kun je op een goede manier grenzen stellen en welke afspraken maak je over regels? Een kind met een positieve opvoeding ontwikkelt zich eerder tot een zelfstandige volwassene met veel zelfvertrouwen. Hoe voed je je puber positief op?
Alle pubers hebben grenzen nodig en dat geldt nog meer voor impulsieve pubers of pubers die graag nieuwe dingen uitproberen. Ze zullen best af en toe flink tegen die grenzen aan schoppen; daarvoor zijn het pubers. Maar als ze niet weten waar de grens ligt, weten ze ook niet wanneer ze er overheen gaan.
Maak samen afspraken. Afspraken die je samen opstelt werken het beste. We noemen een paar dingen waar je op kan letten:
- Leg uit waarom jij bepaalde regels stelt en bepaalde afspraken wilt maken.
- Zorg dat de afspraak voor iedereen duidelijk is.
- Maak geen uitzonderingen.
- Bespreek wat de gevolgen zijn als je kind zich niet aan de afspraak houdt.
- Zorg dat de afspraak past bij hoe oud en zelfstandig je kind is.
- Vraag andere ouders hoe zij dit doen.
Ondersteuning en hulp
Er zijn veel hulpmiddelen en programma’s beschikbaar voor ouders die last hebben van de puberteit. De cursus Omgaan met Pubers leert ouders om te gaan met de uitdagingen die de puberteit met zich meebrengt en zo een positieve ontwikkeling van pubers te bevorderen. Deze cursus is bedoeld voor ouders van kinderen van 11 tot 16 jaar zonder ernstige problemen.
Er zijn ook veel tips en adviezen beschikbaar op internet, waaronder artikelen en blogs die uitleg geven over hoe je met je puber omgaat. Deelcommissie Jeugdzorg en psychosociale/pedagogische preventie heeft dit programma erkend als integraal vve-programma. De cursus biedt informatie over wat de puberteit inhoudt en van ouders vraagt. Het zelfvertrouwen en de competentie van ouders wordt versterkt door het normaliseren van opvoedvragen en het aanreiken van passende opvoedingsvaardigheden. Die kunnen een goed contact en positieve communicatie van ouders met hun puber bevorderen, maar bieden ook houvast bij het grenzen stellen. Pubers ervaren als gevolg daarvan een betere communicatie met hun ouders en meer sturing bij risicovol gedrag.
Conclusie
De puberteit is een uitdaging voor zowel ouders als kinderen. Het is een periode van grote veranderingen, waarin het kind zich ontwikkelt tot een volwassene. Ouders moeten hierin de balans houden tussen loslaten en grenzen stellen. Door open te communiceren, regels op te stellen en te luisteren naar het gedrag van hun kind, kunnen ouders hun puber helpen om zich goed te ontwikkelen. Er zijn veel bronnen beschikbaar die ouders kunnen helpen bij het omgaan met de puberteit. Door te luisteren, te onderhandelen en te geloven in hun kind, kunnen ouders hun puber helpen om de puberteit te doorstaan.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
