Gezonde taalontwikkeling en opvoeding: Belang van taalbeheersing en ondersteuning

Gezonde taalontwikkeling speelt een cruciale rol in de opvoeding van kinderen, zowel op school als thuis. Taal is niet alleen een middel om te communiceren, maar ook een basis voor cognitieve ontwikkeling, leesvaardigheid, en sociaal-emotionele groei. In de huidige tijd is het belang van een sterke taalbasis voor kinderen steeds duidelijker geworden, vooral als het gaat om kansenongelijkheid en het aanpakken van taalachterstanden. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van gezonde taalontwikkeling en opvoeding besproken, met aandacht voor de rol van ouders, onderwijs, en maatregelen om taalachterstand te verminderen.

Taalontwikkeling in de vroege jaren

De eerste jaren van het leven zijn cruciaal voor de ontwikkeling van de taalvaardigheid van kinderen. Volgens onderzoek is de taalbeheersing op jonge leeftijd een van de beste voorspellers van een succesvolle schoolloopbaan. Zo voorspelt het vermogen van 5-jarige kinderen om woorden uit te spreken hun leesvaardigheid als ze 7 jaar zijn, en de woordenschat van een 5-jarige de leesvaardigheid als ze 11 zijn. Dit betekent dat het vroeg in de jaren van het basisonderwijs aan de slag gaan met taalontwikkeling van belang is.

De rol van de ouders is hierbij essentieel. Volgens onderzoekers zoals Van der Pluijm en Groff is het belangrijk om samen met de thuisomgeving, ouders en kinderen, rijke taal te versterken. Dit gebeurt door te kijken naar wat er al gebeurt in het gezin. Het versterken van de taalontwikkeling bij kinderen bereikt men vooral door met een positieve blik te kijken naar wat er al gebeurt. Je moet aansluiten bij de dagelijkse gewoonten en activiteiten die werken voor het gezin. De focus ligt hier op plezier en interactie tussen kind en ouders. Spelenderwijs leren kinderen van taal, waardoor het plezier en vertrouwen in taal wordt vergroot, zowel bij ouders als kinderen.

De rol van de school

De school speelt een cruciale rol in het versterken van de taalontwikkeling van kinderen, met name bij kinderen uit lagere sociaaleconomische omgevingen. Volgens het onderzoek van de Education Endowment Foundation is het belangrijk dat leerkrachten de kwaliteit van de gesprekken in de klas hoog houden. Dit houdt in dat de docent verantwoordelijk is voor gesprekken waarin accurate kennis, correcte redenering en respect voor elkaar centraal staan. Ook is het belangrijk dat de school een rijke taalomgeving biedt, zowel op school als thuis.

Een voorbeeld hiervan is het landelijk programma Bibliotheek op School, dat leesplezier en leesbevordering onder kinderen versterkt door (luister)boeken en audiomateriaal uit te lenen. Daarnaast ondersteunen de leesmediaconsulenten leerkrachten bij vragen omtrent lezen. Door vanuit het onderwijs frequent tijd vrij te maken voor klassen om naar de bibliotheek te gaan en kinderen boeken te laten uitzoeken, wordt de taalontwikkeling gestimuleerd. Volgens onderzoekers is het belangrijk dat de school hier achter staat en dat het echt een onderdeel is van de school.

Meertaligheid en taalontwikkeling

Meertaligheid kan een positieve bijdrage leveren aan de taalontwikkeling van kinderen. Volgens taalkundige Jim Cummins is het belangrijk dat kinderen hun moedertaal goed ontwikkelen, omdat dit een sterke basis vormt voor de ontwikkeling van een tweede taal. Volgens het ijsbergmodel van Cummins wordt de kennis van een taal opgeslagen in een gemeenschappelijk reservoir, dat gebruikt kan worden bij het leren van een tweede taal. Dit betekent dat kinderen die hun moedertaan goed beheersen, sneller en efficiënter een tweede taal kunnen leren.

Een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek is dat het belangrijk is dat ouders met hun kinderen de taal spreken die zij het beste beheersen. Dit kan Nederlands zijn, maar ook andere talen zoals Berbers of Portugees. Een kind dat vloeiend de moedertaal heeft geleerd, kan vervolgens in rap tempo het Nederlands als tweede taal oppikken. De hersenen hebben zich dan volop ontwikkeld om een taal te leren en (her)kennen de basisprincipes waar een taal uit bestaat.

Taalbeheersing en kansenongelijkheid

De taalbeheersing van kinderen is een belangrijk onderwerp bij het bespreken van kansenongelijkheid in het onderwijs. Volgens onderzoek is het belangrijk dat de verschillen in taalbeheersing verkleind worden, zodat alle kinderen gelijke kansen krijgen. Het is echter niet altijd mogelijk om de verschillen te verkleinen. Soms kan onderwijs de bestaande verschillen zelfs vergroten in plaats van verkleinen. Dan is er geen sprake meer van een achterstand, maar van een achterstelling. Dit vindt plaats wanneer kinderen van ouders met een lagere sociaaleconomische status ook op school minder kwaliteitsvolle input krijgen, bijvoorbeeld omdat ze minder vaak de beurt krijgen in de les, er minder met ze gepraat wordt door de docent, ze niet uitgedaagd worden of dat er sprake is van te lage verwachtingen.

Ondersteuning van ouders en gezinnen

Ouders spelen een belangrijke rol bij de taalontwikkeling van hun kinderen. Volgens onderzoek is het belangrijk dat ouders zelf hun taalvaardigheid versterken, zodat ze hun kinderen beter kunnen begeleiden. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan cursussen in het volwassenonderwijs, cursussen die de bibliotheek aanbiedt, of door ondersteuning van vrijwilligers thuis of taalondersteuning in buurthuizen.

Er zijn ook programma’s die gericht zijn op het stimuleren van de taalvaardigheid van ouders, zoals VoorleesExpress en Humanitas. Deze programma’s helpen bij het versterken van de taalontwikkeling van leerlingen die opgroeien in een taalarme omgeving. Daarnaast is er ook het Taal Doet Meer-initiatief, dat spelenderwijs het Nederlands verder oefent. Met een taalrijke omgeving thuis staat dan niets een vloeiende taalbeheersing in de weg.

Samenwerking tussen school en gezin

De samenwerking tussen school en gezin is van groot belang voor de taalontwikkeling van kinderen. Ouders en leerkrachten moeten samenwerken om de taalontwikkeling van kinderen te versterken. Een voorbeeld hiervan is het programma Thuis in Taal, dat gericht is op het samenwerken met ouders aan de taalontwikkeling van hun jonge kinderen. Ook is het belangrijk dat de school de thuistaal van kinderen erkent en waardeert, zodat ze zich thuis voelen op school.

Het verder werken aan de thuistaal van kinderen kan ook leiden tot een betere opname van de schooltaal. Volgens onderzoekers is het belangrijk dat leerlingen bewust worden gemaakt van de talen die gesproken worden op school en dat zij zich erkend en gewaardeerd voelen in hun eigen taalidentiteit. Dit vraagt een open, nieuwsgierige en respectvolle houding van leerlingen en leerkrachten.

Onderwijs en maatregelen

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen worden genomen om de taalontwikkeling van kinderen te versterken. Eén daarvan is het aanbieden van een rijke taalomgeving in de klas, zowel op school als thuis. Dit kan worden gedaan door te werken met boeken, audioboeken, en spelletjes die gericht zijn op taal. Daarnaast is het belangrijk dat de school de thuistaal van kinderen erkent en waardeert, zodat ze zich thuis voelen op school.

Er zijn ook programma’s die gericht zijn op het stimuleren van de taalvaardigheid van ouders, zoals Taalhuis, TaalSchatten, en Voor jou en je kind!. Deze programma’s bieden praktische tips en ondersteuning aan ouders om de taalontwikkeling van hun kinderen te versterken.

Conclusie

Gezonde taalontwikkeling is van cruciaal belang voor de opvoeding van kinderen, zowel op school als thuis. De eerste jaren van het leven zijn belangrijk voor de ontwikkeling van de taalvaardigheid, en de rol van de ouders is hierbij essentieel. De school speelt een cruciale rol in het versterken van de taalontwikkeling van kinderen, met name bij kinderen uit lagere sociaaleconomische omgevingen. Meertaligheid kan een positieve bijdrage leveren aan de taalontwikkeling van kinderen, mits de moedertaal goed ontwikkeld wordt. Taalbeheersing is een belangrijk onderwerp bij het bespreken van kansenongelijkheid in het onderwijs, en de samenwerking tussen school en gezin is van groot belang voor de taalontwikkeling van kinderen.

Bronnen

1. https://www.movisie.nl/artikel/taal-gezin-wat-werkt-volgens-experts
2. https://eenvoudigcommuniceren.nl/gezond-bezig-met-taal-makkelijk-leesbare-teksten-over-gezondheid-werkboek
3. https://www.taaldoetmeer.nl/meertalig-opvoeden-thuis-je-moedertaal-spreken-of-juist-liever-nederlands/
4. https://www.gelijkekansenindeklas.nl/hoofdstuk/taal/