Genderneutrale opvoeding in Zweden: Wat leren we van de praktijk?

In de afgelopen jaren is de discussie over genderneutrale opvoeding steeds prominenter geworden, met name in Zweden. In het land wordt het concept al jaren toegepast in kinderopvang en onderwijs, met als doel om kinderen te leren omgaan met diversiteit en om stereotyperingen te vermijden. In de bronnen die hier beschikbaar zijn, worden de voordelen, uitdagingen en praktische uitvoering van deze opvoedingsstijl uitgebreid besproken. De kern van het onderwerp is dat genderneutrale opvoeding een manier is om kinderen te helpen hun eigen identiteit en persoonlijkheid te ontwikkelen, zonder beperkt te raken door traditionele geslachtrollen.

Wat is genderneutrale opvoeding?

Genderneutrale opvoeding houdt in dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen jongens en meisjes in termen van kleding, speelgoed, taalgebruik of verwachtingen. Het doel is om kinderen de vrijheid te geven om te kiezen wat hen het beste ligt, zonder dat er sprake is van beperkende stereotyperingen. In plaats van te denken in termen van ‘man’ of ‘vrouw’, wordt er gewerkt met een breder begrip van identiteit en gedrag. Bijvoorbeeld: een jongen kan met poppen spelen en een jurk dragen, en een meisje kan met tractoren spelen. Het gaat er niet om dat je de seksuele identiteit van het kind negeert, maar om te zorgen dat het kind zichzelf mag zijn, ongeacht het geslacht.

In Zweden wordt dit benaderd op een manier die gericht is op gelijkheid en diversiteit. De crèche Egalia in Stockholm is hier een voorbeeld van. Daar worden kinderen niet aangesproken als ‘jongens’ en ‘meisjes’, maar als ‘vrienden’, ‘personen’ of ‘mensen’. Ook wordt er geen gebruik gemaakt van ‘hij’ of ‘zij’, maar in plaats daarvan worden genderneutrale voornaamwoorden zoals ‘hen’ gebruikt. Dit maakt het mogelijk om een ruimere kijk te ontwikkelen op de rol van kinderen in de maatschappij.

Voordelen van genderneutrale opvoeding

Er zijn verschillende voordelen van een genderneutrale opvoeding, zoals aangehaald in meerdere bronnen. Een onderzoek dat is uitgevoerd in Zweden en verschenen is in de Journal of Experimental Child Psychology, toont aan dat kinderen die in een genderneutrale omgeving opgroeien, openstaan voor het spelen met kinderen van een ander geslacht. Ze zijn ook minder geneigd om vooroordelen te hebben over elkaar dan kinderen die traditioneel zijn opgevoed. Dit suggereert dat een dergelijke opvoeding kan bijdragen aan een bredere omgang met diversiteit en een verminderde vooroordeelsvorming.

Daarnaast helpt een genderneutrale opvoeding bij het ontwikkelen van zelfvertrouwen en creativiteit. Kinderen leren dat ze vrij mogen kiezen wat ze willen, zonder dat hun keuzes bepaald worden door traditionele normen. Ze worden aangemoedigd om hun eigen interesses en eigenschappen te ontdekken, wat kan leiden tot een bredere ontwikkeling van hun persoonlijkheid.

Uitdagingen en kritiek

Hoewel de voordelen duidelijk zijn, zijn er ook uitdagingen bij het toepassen van een genderneutrale opvoeding. Een van de belangrijkste uitdagingen is het omgaan met biologische verschillen tussen jongens en meisjes. In de bronnen wordt opgemerkt dat er een tegengeluid is, omdat er inderdaad biologische verschillen zijn. Dit kan leiden tot verwarring bij kinderen, vooral als ze nog jong zijn en hun eigen identiteit nog niet volledig begrijpen.

Bijna alle bronnen erkennen dat er ook kritiek is op deze opvoedingsstijl. Sommige mensen zien het als een vorm van indoctrinatie of als een manier om de natuurlijke ontwikkeling van kinderen te beïnvloeden. In een interview met het Australische Channel 7’s Sunday Night zei psychologe Bettina Arndt dat men de natuur zijn gang moet laten gaan en dat kinderen zichzelf vanzelf tot ‘echte’ mannen en ‘vrouwen’ kunnen ontwikkelen. Dit suggereert dat een genderneutrale opvoeding niet voor iedereen geschikt is, en dat het belangrijk is om de keuzes van ouders en kinderen te respecteren.

Praktijkvoorbeelden in Zweden

In Zweden zijn er verschillende praktijkvoorbeelden van genderneutrale opvoeding, waaronder de crèche Egalia en de lessen in het basisonderwijs. In Egalia wordt er bijvoorbeeld voor gezorgd dat er geen boekjes zijn waarin een mooie prinses gered wordt door een knappe, moedige prins. In plaats daarvan worden kinderen aangemoedigd om hun eigen interesses en gedrag te ontdekken, zonder beperkt te raken door traditionele rollen.

In de lessen wordt ook gekeken naar het gebruik van taal en het kiezen van boeken. Er wordt gewerkt met genderneutrale boeken, waarin de personages geen geslacht hebben of waarin zowel jongens als meisjes als hoofdpersoon voorkomen. Dit helpt kinderen om een bredere kijk te ontwikkelen op de wereld en om hun eigen gedrag en interesses te ontdekken.

Wat kunnen ouders doen?

Ouders die een genderneutrale opvoeding willen, kunnen dit op verschillende manieren aanpakken. Een van de belangrijkste stappen is om te letten op het gebruik van taal. In plaats van te zeggen dat een jongen ‘stoer’ is en een meisje ‘lief’, kan men proberen om te zeggen dat iedereen ‘lief’, ‘zorgzaam’, ‘stoer’ en ‘sterk’ kan zijn. Ook is het belangrijk om te kiezen voor genderneutrale kleding en speelgoed. Bijvoorbeeld: een shirt met een bloemenprint op een stoere jeans, of een speelgoed dat zowel voor jongens als meisjes geschikt is.

Daarnaast is het belangrijk om te luisteren naar de keuzes van het kind. Kinderen mogen vrij kiezen wat ze willen, zolang het maar niet schadelijk is. Dit helpt hen om hun eigen persoonlijkheid en interesses te ontwikkelen, zonder beperkt te raken door traditionele normen.

De rol van de maatschappij

De maatschappelijke omgeving speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van een genderneutrale opvoeding. In veel landen, waaronder Nederland, zijn traditionele rollen nog steeds sterk aanwezig, en worden kinderen vaak beïnvloed door de verwachtingen van ouders, leerkrachten en andere volwassenen. Dit kan leiden tot een beperkte kijk op de rol van jongens en meisjes in de maatschappij.

In Zweden is het echter een doel om deze tradities te verbeteren en een brederere kijk te ontwikkelen op het gedrag en de rol van kinderen. De overheid en scholen zetten zich in op het bestrijden van stereotyperingen en het bevorderen van gelijkheid. Dit wordt gedaan door opleidingen aan te bieden aan pedagogen, en door aandacht te besteden aan de invloed van opvoeding op jongens en meisjes.

Conclusie

De discussie over genderneutrale opvoeding is in veel landen in opkomst, en Zweden is hierin een voorloper. De praktijk in Zweden toont aan dat een dergelijke opvoedingsstijl kan bijdragen aan een bredere ontwikkeling van kinderen, zowel op het gebied van persoonlijkheid als van diversiteit. Er zijn echter ook uitdagingen, en het is belangrijk dat ouders en onderwijsers goed overweg kunnen met de keuzes die ze maken. De toekomst van de genderneutrale opvoeding hangt af van de bereidheid van de maatschappij om te leren omgaan met diversiteit en om te leren omgaan met de verschillen tussen jongens en meisjes.

Bronnen

1. Zweden genderneutrale kleuterscholen
2. Genderneutraal opvoeden: hoe pak je het aan?
3. Vergeet blauw en roze
4. Zweden kapt met klakkeloze geslachtverandering
5. Hij en zij of het?
6. Jongen of meisje: who cares? genderneutraal opvoeden
7. Hoe is het om je kind genderneutraal op te voeden?
8. Zweden genderneutrale kleuterscholen