Hooggevoelige kinderen met een sterke wil opvoeden: Tips en strategieën
juli 6, 2025
In de moderne opvoedingspraktijk speelt de balans tussen de doe- en de zijnsmodus een cruciale rol. Deze twee toestanden van zijn, zoals beschreven in de bronnen, vormen de basis voor een gezonde ontwikkeling van kinderen. De doe-modus is gericht op het voltooien van taken, het bereiken van doelen en het efficiënt omgaan met alledaagse taken. De zijnsmodus daarentegen, of being mode, is de toestand waarin we openstaan voor het huidige moment, zonder te proberen het te veranderen. Dit proces van gedeelde aandacht, ook wel joint attention genoemd, is een belangrijke indicator voor een gezonde ontwikkeling.
In de bronnen wordt duidelijk gemaakt dat kinderen zichzelf leren kennen door aandacht van hun ouders. Deze aandacht, ook wel spiegeling genoemd, is net zo belangrijk voor de overleving van een kind als voeding en zuurstof. Daardoor leert het kind zichzelf te ervaren als een geïntegreerd geheel. Het leert zijn centrum te voelen, zijn zelf, van waaruit zijn interactie met de buitenwereld ontstaat, en waarnaar hij kan terugkeren wanneer hij verzadigd is van nieuwe indrukken of wanneer zijn ouders even geen tijd voor hem hebben. Kinderen proberen de aandacht van hun ouders ook te trekken naar dingen die hen opvallen door te wijzen, en als ze al kunnen praten: ‘Kijk!’, ‘Luister!’, ‘Proef!’ te zeggen.
Deze gedeelde aandacht is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen. Autistische, depressieve en verwaarloosde kinderen blijken niet zo vroeg en zo vaak dingen aan te wijzen. Als ouders met hun kinderen samen aandacht aan iets besteden, helpt dit de kinderen om hun aandacht te intensiveren. Want als een ouder er werkelijk aandacht aan besteedt, is het kennelijk belangrijk, begrijpen ze. Zo stimuleren ouders hun kinderen om nog vaker, beter of langer te kijken.
In de bronnen wordt ook uitgelegd dat het belangrijk is om tijdens routinehandelingen de volle aandacht te geven aan het kind. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij het voeden, het naar school brengen, het vragen hoe de schooldag geweest is, het aan- of uitkleden, het tandenpoetsen, het haren kammen, het brood smeren, het eten opscheppen, het welterusten zeggen. De handeling mag niet te lang duren, dus als je iets kiest wat langer duurt, neem dan alleen de eerste paar minuten. Richt je aandacht op je kind, op jezelf, en op het contact tussen jullie. Laat de ervaring zijn zoals die is, het gaat alleen maar om bewustzijn van dit moment, precies zoals het is.
Deze oefeningen helpen om de balans tussen de doe- en de zijnsmodus te bewaren. De doe-modus is doorgaans een soort automatische piloot, het is onze ‘standaard instelling’. Terwijl we de dingen doen zijn we met onze aandacht vaak elders, zoals bij het resultaat van wat we aan het doen zijn. Terwijl je bijvoorbeeld naar je werk fietst, denk je al aan wat je die dag op het programma hebt staan. Of terwijl je je kinderen naar school brengt, denk je eraan of ze op tijd zullen zijn of wie ze straks op zal halen. De doing mode krijgen kinderen al jong, van ouders en op school, aangeleerd: ‘Opschieten, anders kom je te laat’, ‘Als je je huiswerk afhebt, krijg je een ijsje’, ‘Niet staan dromen’.
De zijnsmodus is echter een andere toestand van zijn. Daarmee worden we allemaal geboren. We verbinden ons met het huidige moment, waarin we de dingen ervaren zoals ze op dat moment zijn. We zijn open en accepterend tegenover prettige, neutrale en onprettige gevoelens (van onszelf en anderen), proberen de ervaring niet te veranderen en ervaren een gevoel van kalmte, stilte en gecenterd zijn. In de zijnsmodus zien we onze kinderen, onze partner, ons gezinsleven, onszelf als ouders en opvoeders zoals ze en we werkelijk zijn. We proberen onze ervaringen (en onze kinderen, onze partner, onszelf) niet te veranderen.
Deze houding oefen ik bijvoorbeeld op Vlieland, waar ik vele vakanties heb doorgebracht in een tent. Als het dagenlang slecht weer is geweest, hoor ik ouders in het toiletgebouw tegen hun kinderen verzuchten: ‘Volgend jaar gaan we naar Frankrijk.’ Zij zijn niet meer in het moment, de huidige vakantie, aanwezig met hun kinderen. Maar al de volgende aan het plannen, die dan beter moet worden dan deze. Kinderen denken niet zo. Zij ervaren het weer zoals het is, en spelen in het toiletgebouw als het buiten te nat is en in de tent te koud. Dat kunnen wij volwassenen van hen leren!
De invloed van mindful opvoeden
Mindful opvoeden is een vorm van opvoeding waarin de ouder zich volledig op het moment concentreert, zonder te oordelen of te proberen het te veranderen. Dit helpt de kinderen om zich beter te concentreren, te leren luisteren en hun emoties beter te begrijpen. De bronnen laten zien dat het belangrijk is om tijdens routinehandelingen de volle aandacht te geven aan het kind. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij het voeden, het naar school brengen, het vragen hoe de schooldag geweest was, het aan- of uitkleden, het tandenpoetsen, het haren kammen, het brood smeren, het eten opscheppen, het welterusten zeggen. De handeling mag niet te lang duren, dus als je iets kiest wat langer duurt, neem dan alleen de eerste paar minuten. Richt je aandacht op je kind, op jezelf, en op het contact tussen jullie. Laat de ervaring zijn zoals die is, het gaat alleen maar om bewustzijn van dit moment, precies zoals het is.
Deze oefeningen helpen om de balans tussen de doe- en de zijnsmodus te bewaren. De doe-modus is doorgaans een soort automatische piloot, het is onze ‘standaard instelling’. Terwijl we de dingen doen zijn we met onze aandacht vaak elders, zoals bij het resultaat van wat we aan het doen zijn. Terwijl je bijvoorbeeld naar je werk fietst, denk je al aan wat je die dag op het programma hebt staan. Of terwijl je je kinderen naar school brengt, denk je eraan of ze op tijd zullen zijn of wie ze straks op zal halen. De doing mode krijgen kinderen al jong, van ouders en op school, aangeleerd: ‘Opschieten, anders kom je te laat’, ‘Als je je huiswerk afhebt, krijg je een ijsje’, ‘Niet staan dromen’.
De zijnsmodus is echter een andere toestand van zijn. Daarmee worden we allemaal geboren. We verbinden ons met het huidige moment, waarin we de dingen ervaren zoals ze op dat moment zijn. We zijn open en accepterend tegenover prettige, neutrale en onprettige gevoelens (van onszelf en anderen), proberen de ervaring niet te veranderen en ervaren een gevoel van kalmte, stilte en gecenterd zijn. In de zijnsmodus zien we onze kinderen, onze partner, ons gezinsleven, onszelf als ouders en opvoeders zoals ze en we werkelijk zijn. We proberen onze ervaringen (en onze kinderen, onze partner, onszelf) niet te veranderen.
Deze houding oefen ik bijvoorbeeld op Vlieland, waar ik vele vakanties heb doorgebracht in een tent. Als het dagenlang slecht weer is geweest, hoor ik ouders in het toiletgebouw tegen hun kinderen verzuchten: ‘Volgend jaar gaan we naar Frankrijk.’ Zij zijn niet meer in het moment, de huidige vakantie, aanwezig met hun kinderen. Maar al de volgende aan het plannen, die dan beter moet worden dan deze. Kinderen denken niet zo. Zij ervaren het weer zoals het is, en spelen in het toiletgebouw als het buiten te nat is en in de tent te koud. Dat kunnen wij volwassenen van hen leren!
Oefeningen om mindful op te voeden
Er zijn verschillende oefeningen die kunnen helpen om mindful op te voeden. De eerste oefening is 'Inzoomen', waarbij je een routinehandeling een week lang elke dag een keer met volle aandacht doet, alsof je dit voor het eerst doet. Het kan gaan om voeden, naar school brengen, vragen hoe de schooldag geweest was, aan- of uitkleden, tandenpoetsen, haren kammen, brood smeren, eten opscheppen, welterusten zeggen… De handeling mag niet te lang duren, dus als je iets kiest wat langer duurt, neem dan alleen de eerste paar minuten. Richt je aandacht op je kind, op jezelf, en op het contact tussen jullie. Laat de ervaring zijn zoals die is, het gaat alleen maar om bewustzijn van dit moment, precies zoals het is.
De tweede oefening is 'Gedeelde aandacht', waarbij je opmerkt wanneer je kind je vraagt om samen ergens aandacht aan te besteden. Bijvoorbeeld: ‘Papa/mama, kijk!’, ‘Luister naar dit liedje’, ‘Kijk naar dit filmpje’, ‘Je raadt nooit wat ik voor mijn proefwerk had’. Je probeert dan werkelijk je volledige aandacht erbij te hebben, en doe dit iets langer, dieper of vaker dan je normaal gewend bent om te doen.
De rol van ouders en opvoeders
De rol van ouders en opvoeders is cruciaal bij het ontwikkelen van kinderen. Ze moeten zich bewust zijn van hun eigen gedrag en het effect daarvan op hun kind. Als ouders hun kinderen weinig spiegelen – doordat ze niet zoveel aandacht besteden aan wat die voelen, zeggen en doen, en niet of slechts oppervlakkig meekijken als hun kinderen dingen aanwijzen – kan dat het tegenovergestelde effect hebben. Dan leren die kinderen zichzelf minder goed kennen en ervaren zich minder als heel; zijn minder gecenterd en besteden korter en oppervlakkiger aandacht aan dingen die hen opvallen.
De manier waarop wij onze kinderen opvoeden is door natuurlijke selectie gevormd. Opvoedingsstijlen die de kans dat een kind overleefde tot volwassenheid vergroten werden vaker doorgegeven aan de volgende generatie. Wij zijn dus geëvolueerde ouders. Doordat moeders hun baby’s in het begin van het leven zo vaak en lang moesten voeden en daarbij weinig anders konden doen, waren moeder en kind in onze evolutionaire geschiedenis kwetsbaar voor aanvallers van buitenaf.
De betekenis van de balans
De balans tussen de doe- en de zijnsmodus is belangrijk voor zowel kinderen als volwassenen. De doe-modus is gericht op het voltooien van taken, het bereiken van doelen en het efficiënt omgaan met alledaagse taken. De zijnsmodus daarentegen, of being mode, is de toestand waarin we openstaan voor het huidige moment, zonder te proberen het te veranderen. Dit proces van gedeelde aandacht, ook wel joint attention genoemd, is een belangrijke indicator voor een gezonde ontwikkeling.
In de bronnen wordt duidelijk gemaakt dat kinderen zichzelf leren kennen door aandacht van hun ouders. Deze aandacht, ook wel spiegeling genoemd, is net zo belangrijk voor de overleving van een kind als voeding en zuurstof. Daardoor leert het kind zichzelf te ervaren als een geïntegreerd geheel. Het leert zijn centrum te voelen, zijn zelf, van waaruit zijn interactie met de buitenwereld ontstaat, en waarnaar hij kan terugkeren wanneer hij verzadigd is van nieuwe indrukken of wanneer zijn ouders even geen tijd voor hem hebben. Kinderen proberen de aandacht van hun ouders ook te trekken naar dingen die hen opvallen door te wijzen, en als ze al kunnen praten: ‘Kijk!’, ‘Luister!’, ‘Proef!’ te zeggen.
Conclusie
Mindful opvoeden is een belangrijke vorm van opvoeding die helpt bij het ontwikkelen van kinderen. De balans tussen de doe- en de zijnsmodus is cruciaal voor een gezonde ontwikkeling. Door aandacht te geven aan het moment, zonder te oordelen of te proberen het te veranderen, kunnen ouders en opvoeders hun kinderen helpen om zich beter te concentreren, te leren luisteren en hun emoties beter te begrijpen. Deze oefeningen helpen om de balans tussen de doe- en de zijnsmodus te bewaren en de ontwikkeling van kinderen te stimuleren.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
