Genderneutraal opvoeden: Wat betekent het en hoe werkt het?

Genderneutraal opvoeden is een opvoedstijl waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen jongens en meisjes, noch wordt er gekeken naar de traditionele rollen die aan elk geslacht worden toegeschreven. Het gaat erom dat kinderen vrij zijn om hun eigen voorkeuren, interesses en identiteit te ontwikkelen, zonder beïnvloed te worden door stereotypen of verwachtingen die zijn gebaseerd op hun lichaamsgeslacht. Dit concept is in Nederland relatief nieuw, maar het wordt steeds vaker besproken in de media, onderwijs en opvang. In dit artikel worden de kernprincipes van genderneutraal opvoeden toegelicht, de voordelen en uitdagingen besproken, en worden praktische tips gegeven voor ouders en verzorgers.

Wat betekent genderneutraal opvoeden?

De term ‘genderneutraal’ wordt vaak gebruikt om te verwijzen naar een opvoedstijl die geen onderscheid maakt tussen de seksen en de daaraan toegeschreven eigenschappen, gedragingen en voorkeuren. Volgens de Dikke Van Dale is genderneutraal: “geen onderscheid makend tussen de seksen en de daaraan toegeschreven eigenschappen, gedragingen en voorkeuren.” Dit betekent dat kinderen niet worden beperkt door het idee dat bepaalde activiteiten, speelgoed, kleding of gedragingen alleen geschikt zijn voor een bepaald geslacht.

Bijvoorbeeld: een jongen mag in een rok lopen, een meisje mag stekelhaar hebben, en een jongen mag spelen in de huishoek terwijl een meisje met auto’s en dinosaurussen speelt. Het gaat er niet om om alle mannelijkheid of vrouwelijkheid uit te sluiten, maar juist om kinderen van beide aspecten iets mee te geven. Ze ermee in aanraking brengen. Een kind leert zo de wereld te ontdekken, met alle mogelijkheden die er zijn. En ontdekt de eigen identiteit doordat het helemaal zichzelf mag en kan zijn. Zonder, al dan niet bewuste, beïnvloeding door de omgeving op hoe het zich hoort te gedragen.

Wat is het verschil tussen geslacht en gender?

Voor een duidelijk begrip van genderneutraal opvoeden is het belangrijk om te weten wat het verschil is tussen geslacht en gender. Het geslacht wordt bepaald door hoe je lichaam eruitziet. Gender gaat erover of iemand zich een man, een vrouw of iets anders voelt. Gender is dus niet altijd gelijk aan het geslacht. Een kind kan bijvoorbeeld het lichaam hebben van een jongen, maar zich geen jongen voelen. Bij genderneutraal opvoeden wordt er dus geen onderscheid gemaakt tussen de seksen, noch wordt er gekeken naar de traditionele rollen die aan elk geslacht worden toegeschreven.

Wat zijn de voordelen van genderneutraal opvoeden?

Er zijn meerdere voordelen van genderneutraal opvoeden. Eén van de belangrijkste is dat kinderen meer zelfvertrouwen kunnen opbouwen. Door de keuzevrijheid die je aan je kind geeft, kan het kind ontdekken wie het echt is. Dit helpt het kind om sterker in de schoenen te staan. Daarnaast leert het kind de traditionele rollen uit te dagen. Het kan de traditionele rolverdeling uitdagen en voor zichzelf opkomen wanneer mensen nog stereotype taal gebruiken. Bovendien kan een genderneutrale opvoeding de creativiteit van het kind bevorderen. Doordat je veel vrijheid geeft, kan het kind veel vrijer de wereld ontdekken. De gedachten van het kind worden niet geremd door het traditionele beeld van man en vrouw. Dit kan zorgen voor breedere interesses en een grotere fantasie.

Daarnaast voelt het kind zich geaccepteerd. Door te leren dat alle keuzes goed zijn, kan het kind zich ook extra geliefd voelen. Het kind wordt ook meer open-minded. Dit betekent dat het kind meer met een open blik naar de wereld kan kijken. Hierdoor zal het kind ook meer open en accepterend naar anderen staan.

Wat zijn de uitdagingen van genderneutraal opvoeden?

Hoewel genderneutraal opvoeden veel voordelen heeft, zijn er ook uitdagingen. Er zit geen (bekend) nadeel aan genderneutraal opvoeden. Wel is er een tegengeluid omdat er nu eenmaal biologische verschillen zijn tussen jongens en meisjes. Daardoor zouden kinderen verward kunnen raken. Bovendien zijn traditionele rollen in de maatschappij nog steeds sterk te zien. Ook in de media komen stereotypes voor. Veel mensen houden zich nog aan de traditionele rollen waardoor zij minder open kunnen staan voor genderneutraal opvoeden. Je hebt mogelijk familieleden die moeite kunnen hebben met een genderneutrale opvoedstijl. Probeer ze rustig uit te leggen waarom je voor deze opvoedstijl hebt gekozen. Vraag of ze dat willen respecteren en of ze jouw kinderen gelijk willen behandelen.

Hoe werkt genderneutraal opvoeden in de praktijk?

In de praktijk betekent genderneutraal opvoeden dat ouders en verzorgers geen onderscheid maken tussen de seksen en de daaraan toegeschreven eigenschappen, gedragingen en voorkeuren. Je kunt bijvoorbeeld een breed aanbod in speelgoed aanbieden. Dit betekent dat je niet alleen poppen en prinsessenkleding voor meisjes aanbiedt, maar ook blokken, auto’s enzovoort. Zo kan het kind ontdekken waar het goed in is, zonder een onderscheid te maken in wat volgens de stereotypering zou horen bij het geslacht.

Bij Berend Botje wordt bijvoorbeeld gekeken naar de interesses van de kinderen. Meisjes in de bouwhoek, jongens in de huishoek: alles is goed. Door aan te sluiten op de interesses van de kinderen voelen zij zich gezien en gewaardeerd. Dit heeft weer tot gevolg dat kinderen zich nog vrijer voelen om hun eigen interesses te ontdekken. Door kinderen te stimuleren met verschillend spelmateriaal te spelen, ontwikkelen zij zich ook breder.

Tips voor een genderneutrale opvoeding

Er zijn verschillende tips die je kunt volgen om een genderneutrale opvoeding te realiseren. Een van de belangrijkste is dat je je kind de ruimte geeft om zichzelf te ontwikkelen. Laat je kind dus zelf kleren kiezen. Shop niet alleen maar op de meisjes- of jongensafdeling, maar geef je kind de vrijheid om zelf kleren te kiezen. Grote kans dat je kindje aankleden leuker gaat vinden, omdat de kleren zelf uitgekozen zijn.

Geef je kind een brede keuze aan speelgoed. Geef je kind een ruime mogelijkheid om te kiezen waarmee hij of zij speelt, van bouwspeelgoed tot theeservies. Zo moedig je je kind aan om te ontdekken wat voor verschillende dingen er zijn. Let op (kinder)boeken. In voorlees- of kinderboeken zijn de traditionele rollen soms nog erg aanwezig. Kies daarom voor genderneutrale boekjes met meer verschillende verhalen. Vooral boeken over dieren zijn vaak genderneutraal en leuk voor je kleine.

Respecteer hun vrijheid. Laat je kind vrij om eigen beslissingen te maken en respecteer de keuzes die je kind maakt. Hierdoor moedig je ook de zelfstandigheid en nieuwsgierigheid van je kind aan. Dit gaat over allerlei verschillende dingen in het leven, bijvoorbeeld hobby’s, sporten en ook vrienden maken. Let op je taalgebruik. Probeer erop te letten dat je geen stereotiepe taal gebruikt. Gebruik geen stereotypes zoals ‘stoer’ alleen voor jongetjes en ‘lief’ alleen voor meisjes. Leer je kind liever dat iedereen lief, zorgzaam, stoer en sterk kan zijn.

Wat is de invloed van de omgeving?

De verschillen tussen mannen en vrouwen, en welk gedrag je daarbij hoort te tonen, worden voor een groot deel door de omgeving ingegeven. Even generaliserend: we geven een meisje eerder een pop voor haar verjaardag dan een auto, en bij een jongen net andersom. Tegen een meisje zeggen we: ‘wat zie je er mooi uit’, tegen een jongen eerder: ‘wat zie je er stoer uit’. In een genderneutrale opvoeding gaat men ervan uit dat je hiermee kinderen beperkt in het ontwikkelen van eigen voorkeuren en een eigen persoonlijkheid. Door te focussen op het geslacht ligt er ongemerkt al een heleboel vast.

Met een genderneutrale opvoeding wordt eigenlijk aangegeven dat àlle keuzes van je kind goed zijn, niet de één beter dan de ander. Ouders die hun kinderen genderneutraal opvoeden laten hen dus volledig vrij in hun keuzes voor speelgoed, kleding of toekomstdromen. Zij maken daarbij geen onderscheid tussen de seksen.

Wat zegt de wetenschap?

De wetenschap heeft veel onderzoek gedaan naar de invloed van genderneutelijke opvoeding. Volgens onderzoekers is er een natuurlijk verschil tussen jongens en meisjes, een verschil dat diepgeworteld zit in de hersenen. Genderneutraal opvoeden zou daarom tegen de natuur van kinderen ingaan, en daarom niet mogelijk zijn. Daarnaast zijn er ook mensen die stellen dat de huidige samenleving zodanig gescheiden is op basis van geslacht, dat het haast onmogelijk is om kinderen daarin op te voeden in een soort ‘middenweg’.

Toch zijn er ook wetenschappers die zeggen dat genderneutraal opvoeden positieve effecten kan hebben op de ontwikkeling van een kind. Het zorgt voor een sterk eigen karakter en het idee dat de keuzes dat een kindje zelf maakt, de juiste zijn. Daarnaast wordt er ook gesproken over het feit dat kinderen op deze manier minder last hebben van vooroordelen en stereotypering. Ze spelen ook gemakkelijker met kinderen van het andere geslacht.

Conclusie

Genderneutraal opvoeden is een opvoedstijl waarin geen onderscheid wordt gemaakt tussen jongens en meisjes, noch wordt er gekeken naar de traditionele rollen die aan elk geslacht worden toegeschreven. Het doel is dat kinderen vrij zijn om hun eigen voorkeuren, interesses en identiteit te ontwikkelen, zonder beïnvloed te worden door stereotypen of verwachtingen die zijn gebaseerd op hun lichaamsgeslacht. Hoewel er beperkte informatie is over de effecten van deze opvoedstijl, zijn er wel voordelen zoals meer zelfvertrouwen, creativiteit en openheid. Ouders en verzorgers kunnen helpen door een breed aanbod aan speelgoed, kleding en boeken te bieden, en te letten op het gebruik van taal. Het is belangrijk om te weten dat er ook uitdagingen zijn, zoals biologische verschillen tussen jongens en meisjes, en de traditionele rollen in de maatschappij.

Bronnen

1. Genderneutraal opvoeden: wat is dat precies?
2. Opvoedtip: genderneutraal opvoeden
3. Genderneutraal opvoeden
4. Waarom genderneutraal opvoeden niet werkt
5. Lotte van der Pol in Ouders van Nu over genderneutraal opvoeden
6. Genderneutraal opvoeden: wat is dat precies?
7. Genderneutraal opvoeden voor ons vanzelfsprekend
8. Genderneutraal opvoeden