Seksuele grensoverschrijding bij jongeren: oorzaken, gevolgen en preventie

In de hedendaagse maatschappij is seksuele grensoverschrijding onder jongeren een steeds groeiend probleem dat aandacht verdient. De gegevens uit meerdere bronnen laten zien dat een aanzienlijk deel van jongeren te maken krijgt met ongewenste seksuele handelingen, waaronder gedwongen seksuele handelingen. Deze situaties kunnen zowel fysiek als psychisch schadelijk zijn voor de betrokken jongeren. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken, gevolgen en preventie van seksuele grensoverschrijding bij jongeren, met aandacht voor de rol van school, ouders en maatschappelijke instellingen.

Oorzaken van seksuele grensoverschrijding bij jongeren

Seksuele grensoverschrijding wordt vaak geclassificeerd als een situatie waarin seksuele handelingen plaatsvinden zonder wederzijdse toestemming of waarin er sprake is van dwang, manipulatie of een ongelijkwaardige relatie. Volgens het Vlaggensysteem, een hulpmiddel om seksueel gedrag van jongeren te beoordelen, zijn er meerdere criteria die kunnen wijzen op grensoverschrijding, waaronder het ontbreken van wederzijdse toestemming, het gebruik van fysieke dwang, of het feit dat een van de partijen zich niet kan verdedigen.

In de bronnen wordt duidelijk gemaakt dat meisjes vaak vaker te maken krijgen met seksuele grensoverschrijding dan jongens. Zo blijkt uit onderzoek dat 11 procent van de meisjes en 2 procent van de jongens tussen de 12 en 25 jaar ooit gedwongen zijn tot seksuele handelingen die zij niet wilden. Bovendien zijn jongeren met een verstandelijke beperking of die in het speciaal onderwijs zitten, kwetsbaarder voor dergelijke ervaringen. Dit komt doordat zij vaker last hebben van problemen met het begrijpen van seksuele grenzen en het uitoefenen van toestemming.

Een andere oorzaak van seksuele grensoverschrijding is het ontbreken van duidelijke communicatie over seksuele wensen en grenzen. Volgens het onderzoek Seks onder je 25e is het aantal jongeren dat aangeeft altijd toestemming te vragen voor seksuele handelingen hoog, maar er is een onderscheid te maken tussen het denken dat ze toestemming hebben en het werkelijk vragen. Dit kan leiden tot situaties waarin een jongere denkt dat de ander het wel wil, terwijl dat niet het geval is.

Gevolgen van seksuele grensoverschrijding

De gevolgen van seksuele grensoverschrijding kunnen zowel lichamelijk als psychisch zijn. Lichamelijke gevolgen kunnen variëren van lichte verwondingen tot ernstige schade aan het lichaam, afhankelijk van het soort handeling. Daarnaast kunnen jongeren ook te maken krijgen met seksueel overdraagbare aandoeningen, zwangerschappen of zelfs seksueel misbruik.

Psychologisch gezien kan seksuele grensoverschrijding leiden tot stress, angst, depressie en zelfs posttraumatische stressstoornis (PTSS). Jongeren die te maken hebben met ongewenste seksuele ervaringen, kunnen ook last krijgen van een verlies van zelfvertrouwen en een verminderde bereidheid om vertrouwen te stelen in relaties. De gevolgen kunnen zichzelf ook nog jaren later manifesteren, zoals bijvoorbeeld een negatieve houding ten opzichte van seksualiteit of een verminderde seksuele zelfbeoordeling.

In het onderzoek Seks onder je 25e blijkt dat het seksueel welzijn van lhbtqi+-jongeren minder positief is dan dat van hetero, cisgender jongeren. Ze zijn vaker slachtoffer van seksuele grensoverschrijding, hebben minder plezier in seks en waarderen hun mentale welzijn lager.

Preventie en opvang

Voor het voorkomen van seksuele grensoverschrijding is het belangrijk om jongeren duidelijk te maken wat seksuele grenzen zijn en hoe ze deze kunnen aangeven. In de bronnen wordt benadruid dat school, ouders en jeugdinstellingen een cruciale rol spelen bij het opvoeden van jongeren inzake seksualiteit. De rol van school is hierbij van groot belang, omdat jongeren veel tijd doorbrengen op school en het daarbij nodig hebben om zich veilig en beveiligd te voelen.

De aanpak van seksuele grensoverschrijding moet gericht zijn op het leren omgaan met grenzen, het vragen van toestemming en het leren omgaan met seksuele wensen. In het onderwijs wordt hierbij gebruikgemaakt van thema’s zoals lichamelijke ontwikkeling, zelfvertrouwen en relaties. Hiermee wordt gepoogd om jongeren te leren omgaan met hun eigen seksualiteit en die van anderen.

Bij de opvang van jongeren die te maken hebben met seksuele grensoverschrijding is het belangrijk om hen te helpen om hun ervaringen te verwerken. Dit kan bijvoorbeeld door hen te helpen om contact op te nemen met professionele hulpverleners, zoals het Centrum Seksueel Geweld (CSG) of andere deskundige instanties. Daarnaast is het belangrijk dat ouders en leerkrachten op de hoogte zijn van de signalen van seksuele grensoverschrijding en weten hoe ze hierop kunnen reageren.

De rol van de school

De school speelt een cruciale rol bij het voorkomen van seksuele grensoverschrijding. Volgens de richtlijnen van de jeugdinstellingen is het belangrijk dat scholen een sociaal veilig klimaat creëren, waarin jongeren zich veilig voelen en waarin ze vrijuit kunnen communiceren over seksualiteit. Daarnaast is het belangrijk dat de school zich houdt aan de kerndoelen en de leerplannen rond seksualiteit en seksuele diversiteit.

In de bronnen wordt aangegeven dat leerkrachten en jeugdprofessionals hierbij geholpen moeten worden door betrouwbare informatie te geven over relaties en seksualiteit. Hierbij kan gebruikgemaakt worden van educatief lesmateriaal en foldermateriaal. Bovendien is het belangrijk dat jongeren worden opgeleid in het leren omgaan met hun eigen seksualiteit en het begrijpen van de grenzen van anderen.

Onderscheid tussen jongens en meisjes

Het verschil tussen jongens en meisjes inzake seksuele grensoverschrijding is duidelijk merkbaar. Volgens de bronnen is het percentage meisjes dat ooit gedwongen is tot seksuele handelingen dat zij niet wilden, hoger dan dat van jongens. Bovendien zijn meisjes vaker kwetsbaar voor seksuele grensoverschrijding door factoren zoals verstandelijke beperkingen, een moeilijke jeugd of een gebrek aan voorlichting.

Daarnaast blijkt dat jongeren die vaker seksueel gedrag hebben, ook vaker te maken krijgen met seksuele grensoverschrijding. Bijvoorbeeld, jongeren die seks tegen hun wil hebben gehad, worden meestal met woorden onder druk gezet. Dit suggereert dat er sprake is van een ongelijkwaardige relatie tussen de betrokkenen.

Samenvattend

Seksuele grensoverschrijding bij jongeren is een ernstig probleem dat aandacht verdient. De gevolgen kunnen zowel lichamelijk als psychisch zijn, en het is belangrijk dat ouders, leerkrachten en jeugdprofessionals hierop aandacht besteden. De school speelt hierbij een cruciale rol, omdat jongeren veel tijd doorbrengen op school en het daarbij nodig hebben om zich veilig en beveiligd te voelen. Door jongeren duidelijk te maken wat seksuele grenzen zijn en hen te leren omgaan met hun eigen seksualiteit en die van anderen, kan het voorkomen van seksuele grensoverschrijding worden gestimuleerd.

Bronnen

1. Vaker ongewenste seksuele handelingen bij meisjes in speciaal onderwijs
2. Bij prettige seks hoort wederzijdse toestemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid
3. Relationele en seksuele vorming: wat vinden jongeren belangrijk?
4. Seksueel gedrag onder scholieren
5. Strafbaar seksueel gedrag
6. Aanpak en interventies
7. 1 op 5 meisjes ervaring met gedwongen seksuele handelingen
8. Leerplanvoorstel Seksualiteit en seksuele diversiteit in de kerndoelen
9. Mega Seks Filmy