Lichamelijke opvoeding en sport vormen een essentieel onderdeel van het onderwijs, zowel op basisscholen als op voortgezet onderwijs. Het vak is gericht op het ontwikkelen van fysieke vaardigheden, gezondheid, en het stimuleren van beweging bij kinderen. In de bronnen die zijn opgesomd, komt naar voren dat het vak lichamelijke opvoeding (LO) onderworpen is aan bepaalde examenregels, toetsingsvormen, en mogelijkheden tot ontheffingen. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van het vak lichamelijke opvoeding en sport in het onderwijs besproken, met aandacht voor de examencommissie, het PTA (Programma van Toetsing en Afsluiting), en de mogelijke ontheffingen.
Lichamelijke opvoeding: Een centraal onderdeel van het onderwijs
Lichamelijke opvoeding is een verplicht onderdeel van het onderwijs, zoals is vastgelegd in de Wet voortgezet onderwijs (WVO). De opleidingen voor leraar lichamelijke opvoeding zijn gericht op het geven van les aan leerlingen in verschillende onderwijsniveaus, zoals het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, en mbo. De opleidingen zijn gericht op het ontwikkelen van zowel fysieke vaardigheden als didactische kennis. Bijvoorbeeld, bij de Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding (Calo) in Zwolle wordt leerling aangeleerd om bewegingsactiviteiten te beoordelen, te structureren, en te begeleiden. Daarnaast leren studenten omgaan met leerlingen met verschillende behoeften, waaronder leerlingen met mentale of psychische klachten.
Examencommissie en het vak lichamelijke opvoeding
De Examencommissie is verantwoordelijk voor het afnemen van examens in het secundair onderwijs. Voor leerlingen die examens afleggen in het vak lichamelijke opvoeding, gelden specifieke regels. Bijvoorbeeld, in het vmbo wordt LO1 afgesloten met een schoolexamen (SE), waarbij het examendossier een belangrijk onderdeel vormt. Het examendossier bevat een overzicht van de uitgevoerde opdrachten, de behaalde resultaten, en informatie over het handelingsdeel. Dit examen wordt afgesloten met een beoordeling van voldoende of goed. Het PTA voor LO1 moet voor 1 oktober worden verstrekt aan leerlingen en de inspectie, zodat de kwaliteit van de toetsen wordt gecontroleerd.
Mogelijkheden tot ontheffing en vrijstelling
Er zijn situaties waarin leerlingen een ontheffing kunnen krijgen voor lichamelijke opvoeding. Bijvoorbeeld, als een leerling lichamelijk niet in staat is om gymlessen te volgen, kan het schoolbestuur een ontheffing geven. Dit is geregeld in de Wet voortgezet onderwijs 2020 en de Uitvoeringsbesluit WVO 2020. Ook bij psychische klachten kan een leerling een ontheffing krijgen, mits de directeur dat beoordeelt. Voor topsporters is er sinds 2020 een andere regeling. Leerlingen aan een reguliere school hebben geen recht op vrijstelling voor lichamelijke opvoeding, tenzij ze op een Topsporttalentschool zitten. In dat geval kan een ontheffing worden verleend, zoals geregeld in de Beleidsregel verstrekking licentie topsporttalentschool VO 2020.
Toetsen en examens in het vak lichamelijke opvoeding
In het vak lichamelijke opvoeding worden verschillende vormen van toetsing toegepast. Bijvoorbeeld, in het vmbo wordt LO1 afgesloten met een schoolexamen. Dit examen bestaat uit een examendossier dat gespreid wordt over het derde en vierde leerjaar. Daarnaast zijn er ook praktische toetsen, zoals het beoordelen van bewegingsvaardigheden, het opbouwen van lesactiviteiten, en het geven van feedback. Voor leerlingen die aan een reguliere school zitten, gelden dezelfde toetsregels als voor andere leerlingen. Echter, bij topsporters die op een Topsporttalentschool zitten, kunnen er specifieke regels zijn.
Opleidingen en toelatingseisen
De Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding is een hbo-topopleiding. De toelatingseisen zijn onder meer een mbo-opleiding op niveau 4, of een havo/vwo-vooropleiding. Voor leerlingen die een mbo-opleiding hebben gevolgd, is er een verkorte leerroute (VL) beschikbaar. Daarnaast is er ook een 21+-toelatingsonderzoek beschikbaar voor leerlingen die geen toelatinggevende vooropleiding hebben. Voor studenten die een passie hebben voor educatie en sport, is de opleiding toegankelijk. Ook is er een toelating voor leerlingen die een buitenlands diploma hebben.
Onderwijsondersteuning en bijzondere situaties
Voor leerlingen met bijzondere behoeften, zoals een functiebeperking, is er ondersteuning beschikbaar. Dit omvat bijvoorbeeld het organiseren van sportactiviteiten, het aanbieden van een passend onderwijs, en het begeleiden van leerlingen met mentale klachten. Daarnaast is er ook ondersteuning beschikbaar voor leerlingen die moeite hebben met de Nederlandse taal of die een sportmedische keuring nodig hebben. Voor leerlingen die niet direct toelaatbaar zijn, zijn er alternatieven zoals het 21+-toelatingsonderzoek.
Samenleving en veranderingen in het onderwijs
De invloed van de samenleving op het vak lichamelijke opvoeding is groot. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw werd de invloed en frequentie van interne en externe variabelen steeds groter. Deze variabelen, afkomstig uit zeer verschillende sectoren, hadden een voortdurende sturing op de kwaliteit van de opleidingen en examens. De opleidingen voor lichamelijke opvoeding zijn hierdoor steeds verder ontwikkeld, met als doel om leerlingen te leren omgaan met verschillende situaties en om hen te laten bewegen in een gezonde omgeving.
Conclusie
De opleidingen voor leraar lichamelijke opvoeding vormen een belangrijk onderdeel van het onderwijs. De examencommissie is verantwoordelijk voor het afnemen van examens, en er zijn regels voor ontheffingen en vrijstellingen. De toetsen en examens worden steeds vaker afgesproken op basis van het PTA, en het vak lichamelijke opvoeding is gericht op het ontwikkelen van fysieke vaardigheden en het stimuleren van beweging. De opleidingen zijn toegankelijk voor leerlingen met verschillende vooropleidingen, en er zijn ook alternatieven voor leerlingen die niet direct toelaatbaar zijn. De samenleving heeft een grote invloed op het vak lichamelijke opvoeding, en de opleidingen zijn hierdoor steeds verder ontwikkeld.
