Empowerment in de opvoeding: Kracht, zelfvertrouwen en samenwerking

Empowerment speelt een cruciale rol in de opvoeding van kinderen. Het begrip wordt vaak gebruikt in het kader van ondersteuning van ouders en professionals in hun rol als opvoeders. Empowerment betekent dat ouders en andere betrokkenen in staat worden gesteld om invloed te uitoefenen op hun situatie en die van hun kind. Dit proces versterkt hun eigen kracht, verhoogt hun zelfvertrouwen en bevordert actieve betrokkenheid bij het opvoedingsproces. In dit artikel wordt uitgegelegd wat empowerment is, hoe het in de praktijk wordt toegepast in de opvoeding en welke rol professionals, ouders en samenwerking hierbij spelen. De informatie is gebaseerd op de beschikbare bronnen en geeft een overzicht van de kernprincipes van empowerment in de opvoedingscontext.

Wat is empowerment?

Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen grip krijgen op hun situatie en hun omgeving. Dit gebeurt door het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie. In het kader van de opvoeding wordt empowerment vaak gedefinieerd als het versterken van de eigen kracht van ouders. Het is het proces waarin ouders ervaren dat zij invloed hebben op besluiten en acties die hun gezondheid en/of die van hun kind aangaan. Empowerment benadrukt de kracht van mensen om invloed te hebben op hun eigen leven, maar vraagt ook aandacht voor ongelijke kansen en uitsluitingsmechanismen.

De individuele dimensie van empowerment betreft het onder ogen zien en aanspreken van eigen kwaliteiten, het geloof in eigen vaardigheden en mogelijkheden. Daarnaast gaat het om het vertrouwen en de wil om de persoonlijke situatie te beïnvloeden. De tweede dimensie, Power with, gaat over het mobiliseren van informele hulpbronnen in eigen omgeving, zoals sociale steun van familie, vrienden of buren of de kracht van zelforganisatie en lotgenotencontact. De derde dimensie, Power to, gaat over het mobiliseren van kracht op breder politiek-maatschappelijk gebied, zoals het beïnvloeden van wet- en regelgevingen en het nemen van beslissingen over toegankelijkheid van voorzieningen.

Empowerment in de opvoeding

Empowerment in de opvoeding is gericht op het versterken van de kracht van ouders en het bevorderen van hun betrokkenheid bij het opvoedingsproces. Het is van belang dat ouders in staat zijn om zelf besluiten te nemen over de zorg voor hun kind, maar ook openstaan voor deskundig advies. De JGZ (Jeugdartsen en Ggz) stimuleert en ondersteunt de zelfzorg van ouders ten aanzien van het ontwikkelen van positief ouderschap. Hierbij speelt het inzicht in de eigen situatie een rol. Ouders die inzicht hebben in hun situatie, hun gewoontes en hun kennis over de ontwikkeling van kinderen, worden versterkt in hun rol als opvoeder.

Een belangrijk onderdeel van empowerment in de opvoeding is het aanbieden van informatie die past bij de scholingsachtergrond, basisvaardigheden, basiskennis en het abstractievermogen van ouders. Daarnaast is het van belang dat ouders toegang hebben tot relevante informatie over druk gedrag, slapen, gezonde leefstijl en sociale normen over gezondheid. Dit kan worden gedaan via technische, medische en psychosociale middelen, zoals filmpjes, folders, e-health-educatieprogramma’s en e-health-coaching.

De rol van professionals in het stimuleren van empowerment

De rol van professionals in de opvoeding is cruciaal bij het stimuleren van empowerment bij ouders. Professionals moeten in staat zijn om oudercontacten te voeren op een manier die aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van de ouders. Hierbij is het belangrijk dat er sprake is van gelijkwaardigheid in de relatie tussen ouder en professional. Dit kan worden gedaan via een partnerschap waarin de ouder centraal staat en de professionele ondersteuning wordt gegeven.

De Utrechtse Wijkacademies Opvoeden tonen aan dat professionals in staat zijn om empowerment bij opvoeders te stimuleren. Tijdens deze programma’s ontwikkelen professionals zich in hun rol als begeleider en coach. Ze gaan uit van de eigen capaciteiten en krachten van zowel het individu als de groep opvoeders. Tijdens dialoog-, reflectie- en actiefases wordt er gekeken naar de krachten van de opvoeders, waardoor zij zichzelf meer vertrouwen kunnen schenken in hun rol.

Empowerment en de invloed op de samenwerking tussen ouders en professionals

Empowerment speelt een belangrijke rol in de samenwerking tussen ouders en professionals. Het begrip wordt gezien als noodzakelijk voor het realiseren van een vruchtbare samenwerking tussen allen die samenwerken in of samen met het sociaal domein: gemeenten, professionals, bewoners, cliënten, vrijwilligers en ervaringsdeskundigen. Het is belangrijk dat er sprake is van een gedeelde aanpak waarbij overleg plaatsvindt met alle betrokkenen, waaronder de burger.

In de praktijk betekent dit dat professionals zich moeten richten op het ontwikkelen van een netwerk van ondersteuning voor ouders. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via het aanbieden van trainingen, coaching en educatieve programma’s. Daarnaast is het belangrijk dat ouders actief betrokken raken bij het opvoedingsproces, zodat zij zichzelf kunnen ontwikkelen en hun krachten kunnen benutten.

Empowerment en de betrokkenheid van ouders

De mate van empowerment wordt bepaald door drie factoren: toegang tot begrijpelijke en passende informatie en middelen, competenties en motivatie. Ouders die actief informatie zoeken over opvoeding, hebben een groter gevoel van controle over hun situatie. Daarnaast is motivatie een belangrijk onderdeel van empowerment. Ouders die gemotiveerd zijn, zijn meer tevreden en betrokken bij de opvoedingsondersteuning of het programma waaraan zij deelnemen.

In de praktijk is het belangrijk dat professionals de motivatie van ouders ondersteunen. Dit kan door hen te helpen bij het opstellen van doelen en het nemen van besluiten. Daarnaast kan het gebruik van keuzehulpmiddelen, zoals die beschikbaar zijn via internet, ouders helpen bij de voorbereiding op het nemen van besluiten. Hiermee kan er meer gelijkwaardigheid in de relatie ontstaan, waarbij de ouder meedoet in de besluitvorming.

Empowerment in de praktijk: een voorbeeld

Het project friend4friend is een voorbeeld van hoe empowerment in de praktijk kan worden toegepast. Hierbij worden jonge nieuwkomers en jonge Nederlanders van 16 tot 30 jaar in duo’s geplaatst voor minimaal 80 uur binnen een half jaar. Tijdens deze activiteiten, zoals taaloefeningen, sporten en vrijwilligerswerk, ontwikkelen ze hun veerkracht en vergroten ze hun netwerk. Dit draagt bij aan maatschappelijk succes en versterkt zowel de kracht van jonge Nederlanders als nieuwkomers.

In de opvoedingscontext kan een dergelijk programma helpen bij het ontwikkelen van een krachtige levenshouding, het opbouwen van relaties en het bevorderen van onderling begrip. Dit soort initiatieven kunnen dus een bijdrage leveren aan de empowerment van ouders en kinderen.

Samenwerking tussen ouders, professionals en gemeenschappen

Empowerment is geen individueel proces, maar vereist samenwerking tussen ouders, professionals, gemeenten en andere betrokkenen. In dit proces is het belangrijk dat er sprake is van een netwerk van ondersteuning waarin ouders zich kunnen terugvallen op familie, vrienden, buren en andere sociale contacten. Dit netwerk kan helpen bij het opbouwen van kracht en zelfvertrouwen.

Daarnaast is het belangrijk dat ouders en professionals samenwerken aan het ontwikkelen van oplossingen voor problemen in de opvoeding. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via het opstellen van een beslisschema voor opvoedingsondersteuning, waarin de communicatie met ouders zo optimaal mogelijk wordt uitgevoerd.

Conclusie

Empowerment is een belangrijk concept in de opvoeding, dat gericht is op het versterken van de kracht van ouders en het bevorderen van hun betrokkenheid bij het opvoedingsproces. Het begrip benadrukt de kracht van mensen om invloed te hebben op hun leven, maar vraagt ook aandacht voor ongelijke kansen en uitsluitingsmechanismen. In de praktijk wordt empowerment gerealiseerd door informatie te verstrekken, competenties te ontwikkelen en motivatie te bevorderen. Professionals spelen hierbij een cruciale rol, omdat zij in staat zijn om oudercontacten te voeren op een manier die aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van de ouders. Samenwerking tussen ouders, professionals, gemeenten en andere betrokkenen is hierbij van belang. Door de kracht van ouders te versterken, wordt het opvoedingsproces beter ondersteund en kan er een vruchtbare samenwerking worden gerealiseerd.

Bronnen

1. https://www.inholland.nl/onderzoek/lectoraten/empowerment-professionalisering/over-empowerment/
2. https://www.jgzrichtlijnen.nl/richtlijn/jgz-richtlijn-opvoedondersteuning/4-begeleiden-en-behandelen/4-2-optimale-communicatie-en-empowerment-van-ouders/4-2-1-wat-is-empowerment/
3. https://studenttheses.uu.nl/handle/20.500.12932/36549
4. https://www.desteven.nl/persoonlijke-ontwikkeling/empowerment
5. https://www.jgzrichtlijnen.nl/richtlijn/jgz-richtlijn-opvoedondersteuning/4-begeleiden-en-behandelen/4-2-optimale-communicatie-en-empowerment-van-ouders/4-2-6-versterken-van-de-eigen-kracht-van-ouders/
6. https://pointofchange.nl/empowerment-training/