Eenheden en voorwaarden voor vrijstelling lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs (vo) is lichamelijke opvoeding (LO) een verplicht vak dat gericht is op het ontwikkelen van fysieke vaardigheden, gezondheid en bewustzijn van lichaam en beweging. De wet en regelgeving stellen duidelijke eisen aan hoeveel uren LO per schooltype moeten worden gegeven, en onder welke omstandigheden leerlingen vrijstelling of ontheffing kunnen krijgen. In dit artikel worden de eisen en voorwaarden voor vrijstelling van LO in het voortgezet onderwijs uitgebreid besproken, gebaseerd op de beschikbare bronnen.

Hoeveel uren lichamelijke opvoeding moeten scholen geven?

Sinds de afschaffing van de minimumtabel in 2005 heeft lichamelijke opvoeding een beschermde status. Dit betekent dat scholen verplicht zijn om het aantal uren LO te geven dat op 1 augustus 2005 op het rooster stond. In 2024 is de reparatiewet aangenomen, die duidelijkheid biedt over de urennormen voor LO in het voortgezet onderwijs. De nieuwe regels zijn als volgt:

• VMBO: minimaal 333 klokuren per schooljaar
• HAVO: minimaal 360 klokuren per schooljaar
• VWO: minimaal 400 klokuren per schooljaar

Deze urennormen vervangen de vorige richtlijnen en geven scholen duidelijkheid over de hoeveelheid uren die ze moeten inplannen. Daarnaast wordt er rekening gehouden met het aantal lesweken per schooljaar. De rekenmodule voor uren LO in het vo wordt uitgegaan van 40 lesweken per jaar. Het gemiddelde aantal uren per week is als volgt:

• VMBO: 2,5 lesuur
• HAVO: 2,2 lesuur
• VWO: 2 lesuur

Deze aantallen zijn gebaseerd op een lesuur van 50 minuten en de eisen die in de kerndoelen en examenprogramma’s zijn vastgelegd. Scholen moeten ervoor zorgen dat ze voldoen aan de eisen van kwaliteit, intensiteit en variëteit van de bewegingsactiviteiten.

Wanneer is een vrijstelling of ontheffing mogelijk?

Een vrijstelling of ontheffing voor lichamelijke opvoeding kan worden verleend als een leerling vanwege zijn lichamelijke gesteldheid niet in staat is om LO te volgen. Dit is geregeld in de Wet voortgezet onderwijs 2020 (WVO 2020), artikel 2.33 en in het Inrichtingsbesluit WVO, artikel 26e en 26n. De regels zijn als volgt:

Voorwaarden voor ontheffing

De leerling moet vanwege zijn lichamelijke gesteldheid niet in staat zijn om LO te volgen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij ernstige lichamelijke aandoeningen, chronische ziekten of blessures die het meedoen aan LO belemmeren. De school moet dit onderzoeken en een beoordeling maken. De ontheffing wordt verleend door het bevoegd gezag van de school, zonder dat hiervoor toestemming van de inspectie nodig is. Wel moet de ontheffing schriftelijk worden gemeld aan de inspectie.

Voorwaarden voor psychische klachten

Bij leerlingen met mentale of psychische klachten kan het zijn dat zij lichamelijk niet in staat zijn om LO te volgen. In dat geval kan de directeur van de school beslissen of de leerling een ontheffing kan krijgen. Dit is geregeld in artikel 2.33 van de Wet voortgezet onderwijs.

Topsporters

Leerlingen aan een reguliere school hebben geen recht op vrijstelling voor LO als de reden is om blessures te voorkomen, ook niet als ze op hoog niveau sporten. Voor topsporters die erkend zijn door de NOC, NSF of KNVB, gelden andere regels. Leerlingen aan een Topsporttalentschool kunnen een ontheffing krijgen, mits de school aan voorwaarden voldoet en toestemming krijgt van de minister.

Verantwoordelijkheid van de school

De school is verantwoordelijk voor het beoordelen of een leerling een ontheffing kan krijgen. Hierbij moet worden gekeken naar de lichamelijke en psychische gesteldheid van de leerling. De school moet dit ook aan de inspectie melden, met een schriftelijke verklaring waarin de grondslag van de ontheffing is vermeld.

Wat gebeurt er met de cijferlijst?

Bij een ontheffing wordt op de cijferlijst achter lichamelijke opvoeding vermeld: "vr" (van vrijstelling) of "ontheffing". Dit is geregeld in het Uitvoeringsbesluit WVO 2020, artikel 3.42 en 3.43. De leerling hoeft geen examen in LO af te leggen, maar kan wel een ander vak in de plaats moeten nemen, mits het even zwaar is als het vak waarvoor de ontheffing is verleend.

Hoe moet de school omgaan met signalen?

De inspectie krijgt regelmatig signalen dat scholen te weinig uren aan LO besteden. In dat geval worden er herstelafspraken gemaakt met het bestuur en de school. De school moet er voor zorgen dat het aantal uren voldoet aan de eisen van kwaliteit, intensiteit en variëteit. De Wet modernisering onderwijstijd biedt scholen de ruimte om op individuele basis af te wijken van de urennorm, mits de eisen worden nageleefd.

Wat zijn de gevolgen van een ontheffing?

Een ontheffing voor LO betekent dat de leerling in dat vak geen onderwijs hoeft te volgen of examen hoeft te doen. Dit kan leiden tot het vervangen van het vak door een ander vak, mits het even zwaar is. De leerling hoeft dan ook geen examen in LO af te leggen. Dit geldt ook voor leerlingen die een ontheffing krijgen voor andere redenen, zoals lichamelijke of psychische aandoeningen.

Hoe wordt de ontheffing aangevraagd?

De ontheffing wordt door de school bij de inspectie aangevraagd via het Internet Schooldossier. De school moet hierbij documenten en verklaringen aanleveren die aantonen dat de eisen voor de ontheffing zijn nagekomen. De keuzehulp en stroomschema’s helpen bij het bepalen of een aanvraag nodig is. Dit geldt ook voor gevallen waarin afwijkingen van het minimum aantal uren onderwijstijd worden aangevraagd.

Conclusie

In het voortgezet onderwijs is lichamelijke opvoeding een belangrijk onderdeel van het curriculum. De wet en regelgeving stellen duidelijke eisen aan het aantal uren dat aan LO moet worden besteed, en onder welke omstandigheden leerlingen vrijstelling of ontheffing kunnen krijgen. De school is verantwoordelijk voor het beoordelen of een leerling een ontheffing kan krijgen, en moet dit aan de inspectie melden. Een ontheffing betekent dat de leerling in dat vak geen onderwijs hoeft te volgen of examen hoeft te doen, mits het andere vak even zwaar is. De inspectie zorgt ervoor dat scholen zich houden aan de eisen van kwaliteit, intensiteit en variëteit van de bewegingsactiviteiten.

Bronnen

1. Aantal uren lichamelijke opvoeding
2. LO in het voortgezet onderwijs (vo)
3. Ontheffingen, extra faciliteiten en zieke leerlingen
4. Aanvragen ontheffing voor vak voortgezet onderwijs
5. Vrijstellingen en ontheffingen
6. Wet en regelgeving
7. Vrijstellingen en ontheffingen vmbo
8. Wanneer krijg ik vrijstelling voor vmbo-examenvakken
9. Newgrounds - niet-relevant
10. Aanvragen van ontheffingen